Hướng dẫn chi tiết về Thị trường giao ngay (Spot Markets)

Thị trường giao ngay (Spot markets) là một thị trường có cách giao dịch phổ biến và đơn giản cho những ai mới bắt đầu thực hiện giao dịch. Hiểu rõ cách thức hoạt động cũng như ưu, nhược điểm của thị trường này so với các thị trường khác sẽ giúp các nhà giao dịch xây dựng được những chiến lược phù hợp để đầu tư một cách có hiệu quả nhất.

1. Khái niệm Thị trường giao ngay (Spot markets):

Thị trường giao ngay (Spot markets) là thị trường tài chính công khai nơi hàng hoá hoặc các công cụ tài chính như tiền tệ, chứng khoán, …, được giao dịch ngay lập tức hoặc trong một khoảng thời gian ngắn. Thị trường giao ngay còn được gọi là thị trường tiền mặt (Cash markets) hay thị trường vật chất (Physical markets) vì người bán sẽ thanh toán bằng tiền mặt theo giá hiện hành của thị trường và người mua sẽ chuyển giao hàng hoá hoặc tài sản tài chính cho người bán theo thoả thuận trong hợp đồng. Trên thị trường giao ngay, các hợp đồng giao dịch thường sẽ có hiệu lực ngay lập tức, dù cho việc chuyển giao hàng hoá có thể diễn ra trong tương lai sau ngày hợp đồng được ký kết.

Lĩnh vực vận tải (Transport) và hậu cần (logistics) cũng tồn tại thị trường giao ngay. Trên thị trường này, xe tải chở hàng và xuất hàng từ xưởng sẽ được cung cấp hàng ngày. Ngoài ra, trên các nền tảng giao đổi hàng hoá kỹ thuật số, một công ty sẽ yêu cầu những hàng hoá nào cần được vận chuyển. Sau đó, các nhà cung cấp dịch vụ vận chuyển dựa trên yêu cầu để gửi lời mời đến công ty. Sau khi nhận được những lời đề nghị từ nhà cung cấp, công ty sẽ chọn lựa nhà cung cấp phù hợp cho mình. Giao dịch này sẽ được thực hiện trong một khoảng thời gian ngắn.

Giao dịch giao ngay (Spot trading) là hoạt động trao đổi hàng hoá, chứng khoán hay các tài sản tài chính khác được thực hiện gần như ngay lập tức trên thị trường giao ngay. Giá giao ngay (Spot price) là giá hiện tại của hàng hoá hoặc công cụ tài chính mà các nhà giao dịch có thể mua hoặc bán ngay lập tức. Người bán và người mua đặt các lệnh mua và bán trên sàn giao dịch để khớp và xác định giá giao ngay. Giá giao ngay có thể thay đổi từng giây và được cập nhật liên tục theo thời gian thực.

2. Các loại tài sản được giao dịch trên thị trường giao ngay

2.1 Hàng hoá

Hàng hoá được giao dịch trên thị trường giao ngay thường là những các mặt hàng cơ bản, truyền thống như vàng, dầu, điện, khí đốt tự nhiên, ngũ cốc,… Những mặt hàng này có thể được thay thế bằng các mặt hàng tương tự. Hàng hoá được tiêu chuẩn hoá và thường phải đáp ứng một số điều kiện cụ thể để có thể trao đổi trên thị trường giao ngay một cách hiệu qu. Dầu thô có thể coi là một trong những hàng hoá được trao đổi thường xuyên nhất trên thị trường này. Trong thời gian gần đây, một vài mặt hàng công nghệ mới bắt đầu được giao dịch trên thị trường giao ngay như băng thông hay phút gọi di động.

2.2 Công cụ tài chính

Ngoài hàng hoá, các công cụ tài chính cũng thường xuyên được giao dịch trên thị trường giao ngay. Vốn chủ sở hữu, các tài sản tài chính có thu nhập cố định như tín phiếu kho bạc, trái phiếu hay ngoại hối là những công cụ tài chính phổ biến trên thị trường này. Đặc biệt, thị trường ngoại hối – thị trường nơi các nhà giao dịch trao đổi nhiều loại tiền tệ - là một trong những thị trường giao ngay lớn nhất trên thế giới. Nhờ đó, ngoại hối trở thành tài sản được trao đổi nhiều nhất trên toàn cầu.

3. Cách thức hoạt động của thị trường giao ngay

Thông thường việc thanh toán và chuyển giao hàng hoá trên thị trường giao ngay sẽ được thực hiện tại chỗ và ngay lập tức. Tuy nhiên, đối với một số loại hàng hoá và công cụ tài chính, việc giao hàng thường mất hai ngày làm việc (T+2). T+2 có thể hiểu là ngày giao dịch và cộng thêm hai ngày làm việc. Mặc dù vậy, người bán và người mua ký kết hợp đồng tại chỗ với giá hiện hành và hợp đồng sẽ có hiệu lực ngay lập tức. Dầu thô (Cruide oil) là một trong những loại hàng hoá được bán với giá hiện hành trên thị trường nhưng người bán sẽ thực hiện việc giao hàng trong tương lai.

Các thức hoạt động của thị trường giao ngay ngược với thị trường kỳ hạn (Forward Markets) hay thị trường tương lại (Future Market) khi ở các thị trường này, các bên giao dịch ký kết hợp đồng về giá thực hiện và việc giao hàng hoá, công cụ tài chính trong một thời điểm xác định trong tương lai. Mức giá đó là mức giá được dự kiến trong tương lai hoặc là một mức giá kỳ hạn nào đó được hai bên thoả thuận. Do vậy, thay vì thanh toán tiền ngay lập tức như trong thị trường giao ngay, đối với thị trường kỳ hạn và thị trường tương lai, việc thanh toán sẽ diễn ra trong tương lai.

4. Đặc điểm của thị trường giao ngay:

• Các giao dịch trên thị trường giao ngay được thực hiện theo giá quy định. Giá đó có thể là giá giao ngay (spot price) hoặc tỷ giá giao ngay (spot rate).

• Hàng hoá được chuyển giao ngay lập tức hoặc trong vòng hai ngày làm việc.

• Việc thanh toán được thực hiện ngay lập tức, hoặc trong vòng hai ngày làm việc theo thoả thuận.

• Các nhà giao dịch có thể thực hiện giao dịch thông qua sàn giao dịch (Market Exchange) hoặc quầy giao dịch (Over – the – counter – OTC). Sàn giao dịch có thể có những yêu cầu nhất định để có thể thực hiện lệnh nhưng quầy giao dịch có thể không có những yêu cầu này vì nó phụ thuộc vào thoả thuận giữa người mua và người bán.

5. Phân loại thị trường giao ngay:

Thị trường giao ngay thường được chia thành hai loại: sàn giao dịch (Market Exchange) hoặc quầy giao dịch (OTC – Over – the – counter)

5.1 Sàn giao dịch (Market Exchange)

Trên sàn giao dịch, người mua và người bán đặt các lệnh mua và bán trên một nền tảng giao dịch để trao đổi hàng hoá và công cụ tài chính. Giá được quyết định dựa trên số lượng mua của những người tham gia và số lượng bán của các nhà cung cấp và được công khai trên sàn giao dịch. Một ví dụ tiêu biểu về sàn giao dịch là Sở giao dịch chứng khoán New York. (New York Stock Exchange – NYSE)

Sàn giao dịch thường trao đổi một số loại hàng hoá và công cụ tài chính. Giao dịch thường  được thực hiện thông qua nhà môi giới – người đóng vai trò là nhà tạo lập thị trường. Các tài sản giao dịch trên sàn thường được tiêu chuẩn hoá và phải đáp ứng một số yêu cầu nhất định trước khi được giao dịch.

5.2 Quầy giao dịch (OTC – Over – the – counter)

Nếu trên sàn giao dịch, nhiều người mua và người bán tập hợp lại một nơi để giao dịch thì đối với quầy giao dịch OTC (Over – the – counter), giao dịch giữa hai bên được thực hiện trực tiếp mà không qua một sàn giao dịch tập trung nào. Giao dịch song phương giữa người bán và người mua không có bên thứ ba giám sát giao dịch. Hai bên trong giao dịch sẽ tự thương lượng tất cả các điều khoản thương mại trong hợp đồng và thực hiện giao dịch tại chỗ. Do đó, giá trên thị trường OTC có thể sẽ không được công khai vì các giao dịch được thực hiện bí mật giữa hai bên trong hợp đồng. Tài sản trao đổi trên thị trường OTC thường sẽ không được tiêu chuẩn hoá về số lượng, giá cả và các điều khoản khác như trên sàn giao dịch. Thị trường giao dịch tiền tệ là thị trường OTC sôi động và phổ biến nhất trên thế giới.

Do giao dịch trên quầy giao dịch không thực hiện qua một tổ chức giao dịch tập trung nào nên những giao dịch này thường kèm theo nhiều rủi ro. Rủi ro chủ yếu đến từ việc thiếu thông tin đáng tin cậy giữa các bên trong giao dịch. Không chỉ vậy, vì giao dịch là giao dịch song phương giữa người bán và người mua, các bên trong giao dịch có thể chịu rủi ro tín dụng liên quan đến bên còn lại.

6. Ưu, nhược điểm của thị trường giao ngay:

7. So sánh giữa thị trường giao ngay (Spot markets) và thị trường tương lai (Futures markets)

Các nhà giao dịch thường hay đặt câu hỏi giữa thị trường giao ngay và thị trường tương lai, thị trường nào tốt hơn để giao dịch. Dưới đây là sự so sánh giữa hai thị trường này

Từ những so sánh trên, thị trường giao ngay (Spot markets) dành cho các nhà giao dịch muốn thực hiện hoạt động mua và bán trong bất kỳ thời điểm nào. Ngược lại, thị trường tương lai (Futures markets) dành cho những nhà đầu tư muốn phòng ngừa rủi ro khi tiếp xúc với thị trường cơ sở mà vẫn có khả năng kiếm được lợi nhuận cao dựa vào sự biến động giá.

8. Quản lý rủi ro trên thị trường giao ngay

Để quản lý rủi ro và thu được lợi nhuận khi thực hiện giao dịch trên thị trường giao ngay, các nhà giao dịch cần lưu ý những điều sau:

8.1 Hiểu thị trường

Các nhà giao dịch và nhà đầu tư cần phải hiểu rõ thị trường giao ngay – nơi mà họ sẽ thực hiện hoạt động giao dịch. Điều này có nghĩa là họ phải hiểu được chức năng của cung và cầu, cơ chế phát hiện giá, điều khoản giao dịch và những thuật ngữ của thị trường này. Ngoài ra, họ còn phải nắm được bản chất của những người tham gia khác trên thị trường, cũng như quy định của sàn giao dịch khi thực hiện giao dịch trên sàn. Đối với quầy giao dịch OTC, họ nên đánh giá đối tác để làm rủi ro vỡ nợ của đối tác khi tham gia giao dịch.

8.2 Phát triển chiến lược giao dịch

Một điều rất quan trọng khi giao dịch trên thị trường giao ngay là người tham gia phải lập chiến lược giao dịch trước khi bắt đầu thực hiện giao dịch đó. Việc sử dụng điểm dừng và giới hạn sẽ giúp giao dịch hiệu quả hơn khi các nhà giao dịch quyết định xem nên tiếp tục hay dừng giao dịch để không bị lỗ.

8.3 Cập nhật những sự kiện và tin tức mới nhất

Các nhà giao dịch phải luôn luôn cập nhật những tin tức mới nhất có ảnh hưởng đến công cụ tài chính hoặc hàng hoá mình định trao đổi trên thị trường giao ngay. Chú ý đến tâm lý thị trường, quan tâm đến các tin tức kinh tế, tài chính, chính trị là việc làm hàng đầu của một nhà đầu tư trên thị trường này. Bất kỳ tin tức nào ảnh hưởng đến giá của tài sản đều phải được xem xét khi đưa ra quyết định giao dịch trên thị trường giao ngay.

Kết luận

Thị trường giao ngay là một thị trường quen thuộc và linh hoạt cho các nhà giao dịch khi mới bắt đầu thực hiện hoạt động giao dịch trên thị trường. Dù có những ưu điểm nổi bật như linh hoạt về số lượng giao dịch hay hàng hoá được chuyển giao ngay lập tức, thị trường này vẫn tồn tại một vài nhược điểm như rủi ro vỡ nợ của đối tác hay sự thiếu linh hoạt về thời gian. Hy vọng với những thông tin trên đây, các bạn đã có thể hiểu hơn về thị trường giao ngay và có những lựa chọn phù hợp cho mình khi quyết định thực hiện các giao dịch hàng hoá và công cụ tài chính.