Hướng dẫn chung về thị trường OTC

Thị trường phi tập trung OTC (Over – the – counter) là các sàn giao dịch chứng khoán nơi các nhà đầu tư có thể giao dịch các cổ phiếu không được niêm yết trên các sàn giao dịch lớn như New York Stock Exchange (NYSE). Hiện nay có hơn 12.000 cổ phiếu giao dịch qua thị trường phi tập trung này. Các công ty phát hành cổ phiếu chọn giao dịch theo cách này vì nhiều lý do khác nhau.

Định nghĩa thị trường OTC

Khái niệm

Thị trường OTC, hay thị trường phi tập trung, là một loạt các mạng lưới của các nhà môi giới trong việc trao đổi các loại chứng khoán tài chính đa dạng. Các nhà đầu tư đã quen thuộc với việc giao dịch trên một sàn giao dịch tập trung như NYSE hoặc Nasdaq vì các sàn giao dịch này thường xuyên cung cấp các báo cáo tài chính cũng như cổ phiếu giao dịch ở những sàn này đều tương đối thanh khoản. Trên các sàn giao dịch tập trung, các nhà tạo lập thị trường - tức là các công ty thương mại lớn - giúp giữ tính thanh khoản cao để các nhà đầu tư có thể di chuyển ra vào cổ phiếu. Sở giao dịch tập trung cũng có các yêu cầu cụ thể mà một công ty phải đáp ứng nếu công ty đó muốn niêm yết cổ phiếu của công ty mình trên các sàn giao dịch tập trung này.

Ngược lại, thị trường OTC bao gồm các nhà môi giới, đại lý tại các ngân hàng đầu tư và các tổ chức khác sẽ liên hệ các nhà môi giới khác khi họ nhận được lệnh đặt hàng từ một nhà giao dịch để tìm kiếm người mua hoặc người bán. Trong một số trường hợp, họ có thể không tìm thấy những người này. Do đó, chứng khoán trên thị trường phi tập trung thường có tính thanh khoản thấp hơn nhiều so với các chứng khoán được niêm yết trên các sàn giao dịch tập trung. Kết quả của việc này là cổ phiếu trên thị trường OTC có thể phải chịu mức chênh lệch lớn giữa giá đặt mua của người mua và giá bán của người bán nếu cổ phiếu không được giao dịch trong một thời gian dài. Nhưng thị trường OTC cung cấp khả năng cho các cổ phiếu lớn và nhỏ được niêm yết với các yêu cầu khác nhau và trong một số trường hợp thậm chí là không có yêu cầu nào cả.

Đặc điểm

Thị trường OTC bao gồm một số thị trường phụ với các tính năng và yêu cầu khác nhau, trong đó,  liên kết OTC (OTC Link) là các liên kết được sử dụng để xử lý cổ phiếu, một số chứng khoán nợ doanh nghiệp và chứng khoán nước ngoài. Thông thường, nó bao gồm ba thị trường phụ, mỗi thị trường có những yêu cầu niêm yết riêng biệt:

• OTCQB: Thị trường này bao gồm chứng khoán của các công ty được phép cập nhật báo cáo tài chính của họ cho SEC hoặcc các cơ quan có thẩm quyền khác.

• OTCQX: Thị trường này bao gồm chứng khoán của các công ty hiện đang báo cáo với SEC, cơ quan có thẩm quyền khác, hoặc nếu không được yêu cầu báo cáo với SEC thì công ty đó được cập nhật lên OTC Link. 

• OTC Pink: Còn được gọi là tờ màu hồng (pink papers), OTC Pink không có tiêu chuẩn tài chính cũng như các yêu cầu cần công ty phải thực hiện như báo cáo lên SEC.

Ví dụ về chứng khoán phi tập trung

Một số loại chứng khoán giao dịch trên thị trường OTC có khả năng đầu tư tốt như các cổ phiếu quốc tế của các công ty lớn và có danh tiếng. Samsung Electronics (OTC: SSNL.F) là một ví dụ điển hình. Gã khổng lồ điện tử có vốn hóa thị trường hơn 400 tỷ USD (tương đương USD) và giao dịch chủ yếu trên Sàn giao dịch Hàn Quốc. Vì vậy, trừ khi bạn có tài khoản môi giới cho phép bạn mua cổ phiếu trên thị trường nước ngoài, bạn sẽ phải mua phiên bản OTC. Ngoài các cổ phiếu trên, thị trường OTC còn cung cấp các loại cổ phiếu không được niêm yết trên NYSE hoặc Nasdaq vì một vài lý do pháp định. Ví dụ tiêu biểu của các loại cổ phiếu này là các công ty kinh doanh cần sa thường phải niêm yết trên thị trường OTC vì cần sa vẫn là bất hợp pháp ở cấp liên bang ở Hoa Kỳ. Ví dụ, Planet 13 Holdings (OTC: PLNH.F), công ty điều hành trạm phân phối cần sa lớn nhất thế giới và có trụ sở tại Nevada, là một cổ phiếu OTC. Nó giao dịch trên sàn giao dịch OTCQX cấp cao nhất. Một loại cổ phiếu nữa được giao dịch trên thị trường OTC là các cổ phiếu quá nhỏ hoặc không thể đáp ứng các tiêu chuẩn của các sàn giao dịch lớn hơn. Nhiều công ty trong số này có kế hoạch niêm yết trên NYSE hoặc Nasdaq khi chúng phát triển. Ví dụ, Walmart (NYSE: WMT) là một cổ phiếu OTC từ năm 1970 đến năm 1972 khi công ty vẫn còn là một chuỗi bán lẻ tương đối nhỏ.

Cổ phiếu OTC

Khái niệm cổ phiếu OTC

Cổ phiếu phi tập trung (OTC) được giao dịch trực tiếp thông qua mạng lưới các nhà tạo lập thị trường hoặc nhà môi giới đại lý mà không được niêm yết trên các sàn giao dịch tập trung lớn chẳng hạn như NYSE hoặc Nasdaq. Cổ phiếu OTC thường có giá cổ phiếu thấp hơn giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên sàn giao dịch. Nhiều cổ phiếu OTC giao dịch ở mức dưới 5 đô la một cổ phiếu và được gọi là cổ phiếu penny hoặc cổ phiếu vốn hóa siêu nhỏ. Các nhà đầu tư cá nhân có thể thấy chúng hấp dẫn vì giá thấp. Tuy nhiên, những cổ phiếu rẻ tiền này có thể rủi ro và mang tính đầu cơ cao. Giao dịch OTC diễn ra trên các nền tảng điện tử khác nhau. Một trong những cơ quan được biết đến nhiều hơn là OTC Bulletin Board (OTCBB), được điều hành bởi Cơ quan quản lý ngành tài chính (FINRA) trước khi OTCBB được bán cho ngân hàng đầu tư Rodman & Renshaw. Một nền tảng OTC khác là OTC Link, một phần của Nhóm thị trường OTC. Các công ty giao dịch trên OTC Link có xu hướng nhỏ hơn, với số lượng cổ phiếu lưu hành ít hơn và khối lượng giao dịch thấp. Cổ phiếu được giao dịch trên cả hai nền tảng này thường được gọi là "tờ giấy màu hồng" (pink sheets) vì màu của tờ giấy báo giá cổ phiếu được công bố từ nhiều năm trước. Báo chí đã biến mất, nhưng các cổ phiếu penny giá thấp vẫn được giao dịch như “tờ giấy màu hồng”.

Tầm quan trọng của cổ phiếu OTC

Cổ phiếu OTC tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty nhỏ trong việc bán cổ phiếu của họ ra thị trường và các nhà đầu tư mua chúng. Các công ty này thường không thể đáp ứng được các yêu cầu về vốn hoá tối thiểu hay các tiêu chuẩn khác mà các sàn giao dịch lớn đặt ra để chứng khoán được niêm yết trên các sàn này. Vì vậy việc bán cổ phiếu OTC cho phép họ có thể huy động vốn bằng cách bán cổ phiếu mà không cần đáp ứng các yêu cầu khắt khe của các sàn giao dịch lớn. Tuy nhiên, một số công ty lớn cũng quyết định tham gia giao dịch trên thị trường OTC để tránh các tiêu chuẩn mà sàn giao dịch tập trung đặt ra. Chi phí cũng là một yếu tố các công ty xem xét khi quyết định giao dịch trên thị trường OTC. Ví dụ, các công ty phải trả phí gia nhập từ 50.000 đô la lên đến 15 triệu cổ phiếu và 75.000 đô la cho tới 15 triệu đô la. Để duy trì niêm yết, họ phải trả một khoản phí hàng năm dựa trên số lượng cổ phiếu đang lưu hành mà họ có. Các công ty trên các sàn giao dịch lớn thường chuyển sang nền tảng OTC sau khi họ bị hủy niêm yết. Nếu giá trị của công ty giảm xuống dưới mức tối thiểu của sàn giao dịch, nó có thể bị hủy niêm yết.

Có nên mua cổ phiếu OTC không?

Giao dịch OTC được coi là một giao dịch khá bí ẩn. Một lý do cho nhận định này là cách thức hoạt động của thị trường này. Không giống với sự minh bạch của các sàn giao dịch chứng khoán tập trung, nơi giá cả được hiển thị cho tất cả mọi người xem, OTC là nơi người mua và người bán bí mật thương lượng giá cả. Người bán có thể chào bán cổ phiếu cho một người mua với một mức giá và cho một người khác với mức giá khác hoàn toàn.

Một điều tra đã cho thấy thị trường OTC từng là nơi các trò gian lận và các hoạt động phạm pháp diễn ra thường xuyên. Việc giao dịch cổ phiếu penny đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc bơm và bán phá giá bất hợp pháp khi một cá nhân bơm cổ phiếu, sau đó bán phá giá cổ phiếu đó sau khi các nhà đầu tư khác mua cổ phiếu này với số lượng lớn góp phần làm tăng giá cổ phiếu.

Lừa đảo tiền thưởng cũng là một rủi ro lớn theo Frano Grgić - nhà giao dịch ngoại hối OTC, người lưu ý rằng sự hiện diện của những "công ty môi giới vô đạo đức muốn thu hút người mới bắt đầu giao dịch bằng cách cung cấp cho họ những khoản tiền thưởng lớn trên khoản tiền gửi của họ." Thật không may, Grgić nói, "khi đến thời điểm rút tiền, tiền đã biến mất."

Đối với các nhà đầu tư bình thường, để có thể mua hoặc bán cổ phiếu OTC một cách an toàn nhất, họ có thể nhờ một nhà môi giới-đại lý có uy tín bằng cách sử dụng các nền tảng trực tuyến lớn như Thị trường OTC. Các nhà môi giới này hoạt động như các sàn giao dịch chứng khoán "chiết khấu" trong đó họ sẽ đặt ra một số quy tắc liên quan đến việc phân loại cổ phiếu thành các cấp trên thị trường OTC. 

Ưu, nhược điểm của thị trường OTC

Ưu điểm

• Khả năng đầu tư vào các công ty đang ở các giai đoạn đầu của sự phát triển nhưng không đủ lớn để giao dịch trên NYSE hoặc Nasdaq.

• Khả năng đầu tư vào các công ty nước ngoài chủ yếu giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán ngoài Hoa Kỳ.

• Khả năng đầu tư vào các công ty không thể niêm yết trên sàn giao dịch lớn của Hoa Kỳ, chẳng hạn như hầu hết các cổ phiếu cần sa.

Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm nổi bật, thị trường OTC vẫn tồn tại một vài rủi ro sau:

• Thiếu minh bạch về giá: Như đã đề cập ở trên, người bán có thể chào giá cho người mua này nhưng lại sử dụng mức giá khác để giao dịch với một nhà đầu tư khác trên thị trường OTC.

• Tính thanh khoản thấp: Một số lượng khá lớn các cổ phiếu OTC được giao dịch ít. Điều này có nghĩa là không có nhiều lệnh mua hoặc bán các loại cổ phiếu này. Điều đó có thể khiến những cổ phiếu này trở nên khó bán khi bạn có nhu cầu giao dịch chúng. Từ đó cho thấy các cổ phiếu OTC thường kém thanh khoản hơn các chứng khoán được niêm yết trên NYSE và Nasdaq.

• Sự biến động: Vì chứng khoán OTC có khối lượng giao dịch thấp hơn nên nó có thể dẫn đến biến động giá mạnh.

• Thiếu sự giám sát: Giao dịch OTC thường có ít quy định hơn so với các sàn giao dịch tập trung lớn tùy thuộc vào thị trường hoặc mạng OTC mà bạn chọn để giao dịch.

• Rào cản gia nhập thấp hơn so với các thị trường lớn, dẫn đến gia tăng gian lận, đặc biệt là trên thị trường Pink Sheets.

• Các tiêu chuẩn báo cáo ít nghiêm ngặt hơn so với các sàn giao dịch lớn, có nghĩa là các nhà đầu tư có ít tầm nhìn hơn vào hoạt động của công ty.

Kết luận

Thị trường OTC có thể chứa nhiều cổ phiếu hấp dẫn, nhưng chắc chắn nó chứa cổ phiếu của nhiều công ty kém hấp dẫn hơn mà có thể khó bán sau khi bạn mua lại. Các nhà đầu tư đang giao dịch trên thị trường OTC nên tìm hiểu kỹ những rủi ro liên quan đến việc giao dịch tại đó và các cổ phiếu được coi là nhà. Người mua thường phải cẩn thận trên thị trường OTC. Mặc dù việc mua cổ phiếu OTC rất dễ dàng, nhưng câu hỏi khó trả lời hơn là liệu bạn có nên mua cổ phiếu OTC hay không. Như chúng ta đã thấy, một số loại cổ phiếu giao dịch trên thị trường OTC vì những lý do rất tốt và chúng có thể tạo ra cơ hội đầu tư tuyệt vời. Mặt khác, nhiều cổ phiếu OTC là của các doanh nghiệp có tính đầu cơ cao hoặc thậm chí là các công ty lừa đảo hoàn toàn liên quan đến các trò gian lận bơm và bán phá giá. Từ đó cho thấy, miễn là bạn hiểu thị trường OTC và thực hiện nghiên cứu về các cổ phiếu mà bạn quan tâm, bạn có thể tránh bị lừa đảo và các khoản đầu tư xấu khác trên OTC và tập trung vào việc tìm kiếm các khoản đầu tư dài hạn vững chắc.