P/E là gì?

Tỷ lệ giá trên thu nhập hay tỷ lệ P/E cung cấp thông tin so sánh giá cổ phiếu của công ty với thu nhập mà công ty đó tạo ra. Sự so sánh này giúp bạn hiểu liệu thị trường đang định giá quá cao hay định giá thấp một cổ phiếu.

Định nghĩa tỷ lệ P/E

Khái niệm

Tỷ lệ giá trên thu nhập (Price to earning - P/E ) được tính bằng cách chia giá cổ phiếu cho thu nhập của cổ phiếu. Hãy suy nghĩ theo cách này: Giá thị trường của cổ phiếu cung cấp thông tin về số tiền mà nhà đầu tư sẵn sàng bỏ ra cho cổ phiếu đó. Với tỷ  lệ P / E, nó cung cấp thông tin về việc liệu giá thị trường đó có phản ánh chính xác tiềm năng thu nhập của công ty hay giá trị của công ty đó trong tương lai không. Ví dụ: nếu cổ phiếu của một công ty đang giao dịch ở mức 100 đô la cho mỗi cổ phiếu và công ty tạo ra 4 đô la cho mỗi cổ phiếu trong thu nhập hàng năm, thì tỷ lệ P / E của cổ phiếu của công ty sẽ là 25 (100/4). Điều này cũng có nghĩa là nếu công ty giữa mức thu nhập này thì thời gian để thu nhập tích lũy bằng với giá trị chi phí đầu tư là 25 năm. Ngoài cổ phiếu, tỷ lệ P / E cũng được sử dụng để tính toán toàn bộ các chỉ số chứng khoán. Ví dụ, tỷ lệ P / E của chỉ số S&P 500 hiện ở mức 28,61. Tỷ lệ P / E của cổ phiếu và chỉ số chứng khoán luôn thay đổi vì sự biến động của thị trương diễn ra thường xuyên. Tỷ lệ này cũng thay đổi khi các công ty công khai báo cáo thu nhập, thường là theo quý.

Các nhà đầu tư xem xét tỷ lệ giá / thu nhập của công ty để xác định xem có nên đầu tư hay không. Họ sử dụng giá trị thị trường trên mỗi cổ phiếu liên quan đến thu nhập trên mỗi cổ phiếu để tìm ra tỷ lệ. Khi tỷ lệ P / E được tính trong khoảng thời gian của các quý trước, thường được gọi là P / E cuối, là loại phổ biến nhất. Khi tỷ lệ giá / thu nhập được tính bằng cách sử dụng thu nhập ròng ước tính của các quý sắp tới, nó được gọi là P / E trong tương lai.

Tỷ lệ P / E cho biết mức độ tăng trưởng mà các nhà đầu tư mong đợi từ các công ty mà họ đầu tư vào. Một tỷ lệ cao cho thấy rằng các nhà đầu tư đang trả nhiều hơn cho mỗi cổ phiếu mà công ty đang kiếm được, điều này thường xảy ra ở các doanh nghiệp mới có nhiều vốn đầu tư như công nghệ khởi nghiệp. Tỷ lệ này thấp hơn cho thấy tốc độ tăng trưởng đã chậm lại, nhưng điều đó không nhất thiết có nghĩa là công ty đang thất bại; trên thực tế, tỷ lệ P / E thấp hơn có thể có nghĩa là công ty đã củng cố thị phần của mình. Ngoài ra, tỷ lệ này cũng được sử dụng để đánh giá toàn bộ thị trường trong trường hợp các công ty khác nhau trong cùng một ngành được kiểm tra trong cùng thời kỳ và cung cấp thông tin để nhà đầu tư xác định công ty họ định đầu tư có bị định giá cao hoặc thấp hơn giá trị thực hay không.

Công thức

P / E = Giá trên mỗi cổ phiếu / Thu nhập trên mỗi cổ phiếu

Hoặc P / E = Vốn hóa thị trường / Tổng thu nhập ròng

Hoặc P / E hợp lý = Tỷ lệ chi trả cổ tức / R – G, trong đó:

• R = Tỷ suất lợi nhuận yêu cầu

• G = Tỷ lệ tăng trưởng bền vững

Công thức P / E cơ bản lấy giá cổ phiếu hiện tại và EPS để tìm ra P / E hiện tại. EPS được tính bằng cách lấy thu nhập 12 tháng chia cho số cổ phiếu bình quân gia quyền đang lưu hành trên thị trường. Tỷ lệ P / E hợp lý được sử dụng để tìm tỷ lệ P / E mà một nhà đầu tư phải trả, dựa trên chính sách cổ tức và giữ lại của công ty, tốc độ tăng trưởng và tỷ suất lợi nhuận yêu cầu của nhà đầu tư. So sánh giá trị của tỷ lệ P/E cơ bản và P/E hợp lý là một trong những hình thức được các nhà đầu tư sử dụng để định giá cổ phiếu.

Cách hoạt động

Tỷ lệ P / E cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư trong việc định giá cổ phiếu so với thu nhập của công ty. Nói cách khác, bạn sẽ biết các nhà đầu tư trên thị trường sẵn sàng trả bao nhiêu để mua một cổ phiếu bằng cách nhìn vào thu nhập trong quá khứ và tương lai của công ty đó.

Ví dụ: Tỷ lệ P / E cao cho bạn biết rằng giá cổ phiếu cao so với thu nhập của công ty và có thể cổ phiếu đang được định giá quá cao. Tương tự, tỷ lệ P / E thấp cho thấy giá cổ phiếu thấp so với thu nhập của công ty và từ đó có thể kết luận rằng cổ phiếu có thể đang được định giá thấp. Tuy nhiên, bạn phải xác định xem lý do khiến giá cổ phiếu thấp có phải là do công ty hoạt động kém hiệu quả trong một thời gian nào đó hay không.

Thu nhập của công ty là một yếu tố dùng để định giá cổ phiếu rất quan trọng vì các nhà đầu tư muốn biết giá trị của công ty và lợi nhuận nó có thể tạo ra trong tương lai. Ngoài ra, trong trường hợp tốc độ tăng trưởng và thu nhập của công ty được giữ cố định thì tỷ lệ P / E được coi như số năm công ty sẽ trả lại số tiền các nhà đầu tư đã cung cấp cho công ty thông qua việc mua cổ phiếu. Tỷ lệ này thường được các nhà đầu tư quan tâm vì này tỷ lệ này cung cấp thông tin trong việc quyết định số tiền họ sẵn sàng bỏ ra để mua cổ phiếu.

Tỷ lệ P/E nói lên điều gì?

Tỷ lệ P / E thường có giá trị khác tuỳ thuộc vào từng lĩnh vực hoạt động, kinh doanh. Do vậy, giá trị tỷ lệ P/E hoạt động hiệu quả nhất khi so sánh giá trị này giữa các công ty hoạt động trong cùng một lĩnh vực hoặc có hoạt động kinh doanh tương tự. Ngoài ra, tỷ lệ P/E cũng có thể được so sánh với giá trị của chính tỷ lệ đó trong quá khứ để đánh giá xem một cổ phiếu nhà đầu tư định mua có đang bị định giá thấp hay được định giá quá cao hay không. Dựa vào các giá trị lịch sử, một số công ty hoạt động trong các lĩnh vực như kim cương, phân bón, …., thường sẽ có tỷ lệ P / E thấp. Ngược lại, các ngành như dược phẩm hay công nghệ thông tin lại có giá trị P / E cao hơn. Phân tích P / E cao và thấp có thể được thực hiện như sau:

• P/E cao: Chọn cổ phiếu của các công ty có tỷ lệ giá trên thu nhập cao có thể là lựa chọn đúng đắn. Nói cách khác, việc này có nghĩa là các nhà đầu tư thường đặt hy vọng cao hơn ở các cổ phiếu này sẽ mang lại lợi nhuận cao trong tương lai. Do vậy, họ sẵn sàng trả nhiều hơn cho chúng. Tuy nhiên, giá trị P / E cao mang lại rủi ro vì các cổ phiếu tăng trưởng thường khó dự đoán hướng đi trong tương lai. Do vậy, điều này gây áp lực lớn lên các công ty vì họ phải hoạt động tích cực và hiệu quả hơn để chứng minh sự tăng trưởng của mình. Do đó, đầu tư vào các cổ phiếu này sẽ mang lại nhiều rủi ro hơn cho các nhà đầu tư

• P/E thấp: Nếu tỷ lệ P/E của một cổ phiếu có giá trị thấp, điều này thường có nghĩa là thị trường đang định giá thấp cổ phiếu đó. Điều này cũng có nghĩa là công ty đang hoạt động không hiệu quả và điều này có thể kéo dài trong tương lai. Do vậy, đây có thể là một khoản đầu tư mang lại thua lỗ. Tuy nhiên, nếu cổ phiếu có các yếu tố cơ bản tốt, điều này cũng có thể mang lại kỳ vọng cổ phiếu đó sẽ mang lại lợi nhuận trong tương lai và bạn nên đầu tư vào cổ phiếu này ngay từ bây giờ.

• P/E hợp lý: Giá trị tỷ lệ  P / E hợp lý được tính toán khác với P / E tiêu chuẩn. Điều này có nghĩa là hai tỷ lệ sẽ cung cấp hai giá trị khác nhau. Nếu P / E tiêu chuẩn thấp hơn tỷ lệ P / E hợp lý, thì điều đó có nghĩa là công ty đang bị định giá thấp và việc mua cổ phiếu đó có thể dẫn đến lợi nhuận trong một thời gian.

• P/E âm: Bạn có thể nhận thấy một công ty đang thua lỗ hoặc có thu nhập âm có tỷ lệ P / E âm. Ví dụ, các công ty đã thành lập có thể trải qua giai đoạn dòng tiền âm do các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của họ. Tuy nhiên, bạn không được đầu tư vào các công ty có tỷ lệ P / E âm nhất quán vì họ có thể bị phá sản. Bạn có công ty không báo cáo EPS trong một số quý. Bằng cách này, họ có thể tránh hiển thị P / E âm.

Ba biến thể của tỷ lệ P / E

Mặc dù phép toán đằng sau tỷ lệ P / E rất đơn giản bằng giá chia cho thu nhập nhưng nó tồn tại một số cách để tính giá hoặc thu nhập được sử dụng để tính toán. Thông thường, tỷ lệ giá trên thu nhập được tính toán dựa vào giá hiện tại của cổ phiếu hơn là giá trung bình trong một khoảng thời gian được xác định. Tuy nhiên, về giá trị của thu nhập được sử dụng, nhà đầu tư có thể sử dụng có ba cách tiếp cận khác nhau :

• Thu nhập sau 12 tháng (Trailing twelve month - TTM): Các nhà đầu tư có thể sử thu nhập của công ty trong 12 tháng để tính tỷ lệ P/E. Đây được gọi là tỷ lệ P / E cuối kỳ, hoặc thu nhập sau mười hai tháng (TTM). Giá trị này sử dụng dữ liệu thực tế được báo cáo nên độ tin cậy cao hơn và thường được sử dụng rộng rãi khi các nhà đầu tư thực hiện đánh giá các công ty. Khá nhiều trang web tài chính như Google Finance và Yahoo! Tài chính lựa chọn sử dụng giá trị P/E được tính toán bằng TTM. Các ứng dụng đầu tư như M1 Finance và Robinhood cũng lựa chọn phương pháp này. 

• Thu nhập kỳ hạn (Forward Earnings): ước tính thu nhập trong tương lai của công ty cũng có thể được sử dụng để tính toán giá trị của tỷ lệ P/E. Mặc dù tỷ lệ P / E dự phóng, giống như tên gọi của nó, không có được lợi ích từ việc sử dụng dữ liệu được báo cáo như phương pháp trên nhưng nó lại mang đến lợi ích khác khi phương pháp này sử dụng loại thông tin tốt nhất hiện có cho các nhà đầu tư về cách thị trường đang kỳ vọng công ty sẽ phát triển trong năm tới. Morningstar đã áp dụng phương pháp này với tên gọi là PE chuyển tiếp đồng thuận. Sử dụng phương pháp này, Morningstar tính PE của Apple vào khoảng 28.

• Tỷ lệ P/E Shiller: một cách nữa để tính là sử dụng thu nhập trung bình của công ty trong một khoảng thời gian xác định. Ví dụ phổ biến nhất của hình thức này là tỷ lệ P / E Shiller, còn được gọi là tỷ lệ CAP / E. Đây là tỷ lệ thu nhập giá được điều chỉnh theo chu kỳ và nó được tính bằng cách chia giá cổ phiếu cho thu nhập trung bình trong mười năm của công ty đó với gía trị thu nhập  đã được điều chỉnh theo lạm phát. Nó được sử dụng để tính giá trị của chỉ số S&P 500.

Kết luận

Tỷ lệ P / E được coi là cao hay thấp phụ thuộc vào lĩnh vực kinh doanh. Ví dụ, các công ty trong lĩnh vực CNTT và viễn thông có tỷ lệ P / E cao hơn so với các công ty thuộc các ngành khác như sản xuất, dệt may, ... Tỷ lệ P / E cũng phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài; một thương vụ mua bán và sáp nhập do một công ty công bố sẽ làm tăng tỷ lệ P / E. Vì vậy, việc kiểm tra tiểu sử của công ty và xem xét tất cả các yếu tố cấu thành trước khi đầu tư là điều tất yếu. 

Về cơ bản, tỷ lệ P / E cho bạn biết số tiền bạn có thể mong đợi đầu tư vào một công ty để có cổ phần sở hữu tương đương với một đô la thu nhập của công ty. Tỷ lệ P / E cao có thể chỉ ra rằng giá cổ phiếu cao so với thu nhập của nó và có khả năng gợi ý rằng cổ phiếu đó được định giá quá cao. Mặt khác, tỷ lệ P / E thấp có thể có nghĩa là cổ phiếu bị định giá thấp.