DeFi là gì?

DeFi là một hệ thống tài chính mở trên phạm vi toàn cầu và nó được xây dựng để phù hợp với thời đại internet. Đây là một giải pháp hữu hiệu để thay thế cho một hệ thống không rõ ràng đã tồn tại từ lâu đời và được kiểm soát chặt chẽ, kết hợp với nhau bởi cơ sở hạ tầng và quy trình trong thời gian hàng thập kỷ. DeFi giúp người sử dụng có quyền kiểm soát hoàn toàn tiền của mình. Ngoài ra, DeFi cũng cho phép người sử dụng tiếp xúc với các thị trường toàn cầu và cung cấp các lựa chọn khác ngoài nội tệ hoặc phương thức lựa chọn ngân hàng. Các sản phẩm của DeFi cung cấp dịch vụ của mình cho bất kỳ người nào có kết nối do người dùng sở hữu và duy trì. Cho đến nay, hàng chục tỷ đô la tiền điện tử đã di chuyển qua các ứng dụng DeFi và con số này vẫn đang tăng lên mỗi ngày.

Khái niệm về DeFi

DeFi là viết tắt của Decentralized Finance (hay “tài chính phi tập trung”). Đây là một thuật ngữ bao trùm cho các dịch vụ tài chính trên các blockchain công cộng mà chủ yếu là Ethereum. DeFi cho phép thực hiện hầu hết những dịch vụ mà ngân hàng cung cấp - kiếm lãi, vay, cho vay, mua bảo hiểm, giao dịch phái sinh, giao dịch tài sản,…. – nhưng với tốc độ nhanh hơn và không yêu cầu thủ tục giấy tờ hoặc bên thứ ba. Như với tiền điện tử nói chung, DeFi có tính chất toàn cầu, ngang hàng (nghĩa là trực tiếp giữa hai người, không được định tuyến thông qua một hệ thống tập trung), có biệt danh khi sử dụng và công khai với tất cả mọi người.

DeFi dựa trên công nghệ blockchain – công nghệ nền tảng của đồng tiền kỹ thuật số bitcoin. Công nghệ này cho phép người sử dụng giữ bản sao lịch sử giao dịch. Điều này có nghĩa là nó không bị kiểm soát bởi một nguồn trung tâm duy nhất. Điều đó rất quan trọng vì các hệ thống tập trung và người gác cổng của con người có thể hạn chế tốc độ cũng như cung cấp các giao dịch đơn giản hơn. Đồng thời, nó lại cung cấp cho người sử dụng ít quyền kiểm soát trực tiếp hơn đối với tiền của họ so với DeFi. Đối với DeFi, mô hình ngày mở rộng việc sử dụng blockchain để cung cấp nhiều dịch vụ tài chính phức tạp hơn.

Bitcoin và nhiều loại tiền điện tử khác có điểm khác biệt nổi bật hơn so với các phương thức thanh toán kỹ thuật số kế thừa như Visa và PayPal. Điểm khác biệt này nằm ở chỗ các phương thức này loại bỏ tất cả người trung gian khi giao dịch. Ví dụ, khi bạn thanh toán bằng thẻ tín dụng tại một quán cà phê, sẽ có một tổ chức trung gian thứ 3 nắm quyền kiểm soát giao dịch cùng với quyền dừng hoặc tạm dừng giao dịch. Tổ chức đó sẽ ghi nghiệp vụ này vào sổ cái của họ. Tuy nhiên, với tiền điện tử, những tổ chức đó bị loại khỏi tình huống này.

Mua hàng trực tiếp không phải là hình thức duy nhất bị các công ty lớn giám sát.  Các hoạt động tài chính như cho vay, bảo hiểm, huy động vốn từ cộng đồng, các công cụ phái sinh, cá cược cũng chịu sự quản lý của các công ty này. Do vậy, việc loại bỏ người trung gian khỏi giao dịch là một trong những ưu điểm lớn của DeFi. Vì lẽ đó mà trước khi được gọi là tài chính phi tập trung, DeFi thường được gọi là “open finance” (tài chính mở).

DeFi với hoạt động tài chính truyền thống

Các vấn đề thường gặp với tài chính truyền thống

• Không phải ai cũng được cung cấp quyền truy cập đầy đủ để đăng ký tài khoản của ngân hàng.

• Đôi khi các cá nhân sử dụng không được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ tài chính. Điều này dẫn đến việc trong một vài trường hợp, bạn sẽ không thực hiện được việc thanh toán.

• Dữ liệu cá nhân của bạn có thể là một khoản phí mà bạn không ngờ đến khi giao dịch thanh toán.

• Thị trường có thể đóng cửa theo quy định của Chính phủ và các định chế tài chính tập trung khác.

• Giờ giao dịch của thị trường thường bị giới hạn.

• Các quy trình thực tế có thể khiến việc giao dịch bị kéo dài thời gian.

• Các dịch vụ tài chính thường đi kèm với một vài loại phí.

So sánh DeFi với tài chính truyền thống

• Với DeFi, bạn sẽ là người nắm giữ khoản tiền của tiền. Ngược lại, với tài chính truyền thống, các công ty mới là người nắm giữ tiền.

• Bạn là người quyết định khoản tiền của mình đi đâu và chi tiêu như thế nào với DeFi. Với tài chính truyền thống, bạn phải đặt niềm tin vào các công ty rằng họ sẽ không sử dụng khoản tiền của bạn một cách sai lầm như việc cho một số người không đáng tin cậy vay.

• Việc chuyển tiền với DeFi chỉ mất một vài phút ngắn ngủi. Tuy nhiên, nếu sử dụng tài chính truyền thống, khoảng thời gian này có thể lên đến vài ngày vì quy trình thủ công.

• Hoạt động giao dịch của DeFi là ẩn danh trong khi hoạt động này của tài chính truyền thống thường đi kèm với danh tính thật sự của bạn.

• DeFi là một thị trường mở với tất cả mọi người. Ngược lại, nếu sử dụng tài chính truyền thống, bạn phải đăng ký để có thể sử dụng các dịch vụ tài chính.

• Thị trường DeFi luôn mở trong tất cả các khung thời gian. Ngược lại, với tài chính truyền thống, thị trường đôi lúc phải đóng cửa vì nhân viên cũng cần được nghỉ ngơi.

Cách hoạt động của DeFi

Người dùng thường tương tác với DeFi thông qua phần mềm được gọi là dapps (Decentralized apps - ứng dụng phi tập trung). Hầu hết trong số các phần mềm này hiện đang chạy trên chuỗi khối Ethereum. Không giống như một ngân hàng thông thường, DeFi không có ứng dụng để người dùng đăng ký hoặc mở tài khoản. 

Dưới đây là một số cách mọi người đang tương tác với DeFi hiện nay:

• Cho vay: Cho vay tiền điện tử của bạn và kiếm tiền lãi cũng như phần thưởng qua mỗi phút chứ không phải mỗi tháng một lần.

• Nhận khoản vay: Người dùng có thể nhận khoản vay cần thiết ngay lập tức mà không cần phải cung cấp các thông tin về giấy tờ. Các khoản vay này bao gồm cả “các khoản vay nhanh” ngắn hạn mà các tổ chức tài chính truyền thống không cung cấp.

• Giao dịch: DeFi giúp người sử dụng giao dịch ngang hàng một số loại tiền điện tử cụ thể. Nói cách khác, điều này giống như việc bạn có thể mua và bán cổ phiếu mà không cần bất kỳ hình thức môi giới nào.

• Tiết kiệm cho tương lai: DeFi giúp người sử dụng đặt một khoản tiết kiệm bằng tiền điện tử thay vì khoản tiết kiệm truyền thống với lãi suất cao hơn mức bạn thường nhận được từ các khoản tiết kiệm ở ngân hàng.

• Mua các sản phẩm phái sinh: Người sử dụng có thể mua các tài sản phái sinh qua DeFi. Hãy coi đây là phiên bản tiền điện tử của quyền chọn cổ phiếu hoặc hợp đồng tương lai.

Ưu, nhược điểm của DeFi

Ưu điểm

• Mở: Khác với tài chính truyền thống, bạn không cần phải đăng ký hoặc mở một tài khoản để có thể giao dịch.

• Biệt danh: Bạn không cần cung cấp thông tin cá nhân của mình để giao dịch.

• Linh hoạt: Bạn có thể di chuyển tài sản của mình đến bất kỳ đâu vào bất kỳ lúc nào mà không cần xin phép, chờ đợi quá trình chuyển giao trong thời gian dài để kết thúc và phải trả các khoản phí đắt đỏ.

• Nhanh chóng: Lãi suất và lợi nhuận thường cập nhật nhanh chóng với thời gian nhanh nhất là 15 giây cho mỗi lần giao dịch. Khoảng thời gian này ngắn hơn nhiều so với tài chính truyền thống.

• Minh bạch: Mọi người tham gia đều có thể thấy toàn bộ các giao dịch (các tập đoàn tư nhân hiếm khi cấp cho loại hình minh bạch đó)

Nhược điểm

• Tỷ lệ giao dịch dao động trên chuỗi khối Ethereum có nghĩa là giao dịch đang hoạt động có thể trở nên đắt đỏ theo thời gian.

• Tùy thuộc vào dapps bạn sử dụng và cách bạn sử dụng chúng, khoản đầu tư của bạn có thể gặp biến động cao. Suy cho cùng thì đây là công nghệ mới và nó tiềm ẩn nhiều rủi ro mà chúng ta chưa lường trước được.

• Các quy định về thuế có thể khác nhau giữa các khu vực nên bạn phải chuẩn bị kỹ hồ sơ của mình.

Ứng dụng Ethereum

Hầu hết các dịch vụ tài chính phi tập trung đều được xây dựng nhờ nền tảng Ethereum. Đây là nền tảng tiền điện tử lớn thứ hai thế giới sau Bitcoin. Điểm khác biệt giữa Ethereum và Bitcoin là Ethereum dễ sử dụng hơn cho việc xây dựng các loại ứng dụng phi tập trung khác ngoài việc thực hiện các loại giao dịch đơn giản. Việc phức tạp hoá các loại giao dịch này được người sáng tạo ra Ethereum, Vitalik Buterin, nhấn mạnh trong bài phát biểu của mình vào năm 2013. Nền tảng Ethereum thường được sử dụng cho các hợp đồng thông minh. Đây là các hợp đồng tự động thực hiện giao dịch khi các điều kiện cần thiết được đáp ứng đầy đủ. Do vậy, chúng mang lại sự linh hoạt hơn nhiều so với Bitcoin. Solidity – một trong các loại ngôn ngữ lập trình của Ethereum, được tạo ra để có thể thực hiện các hoạt động của hợp đồng trên. Ví dụ: một người dùng muốn gửi tiền cho một người thân trong gia đình vào ngày mai nhưng chỉ thực hiện giao dịch này khi nhiệt độ lên trên 30 độ C. Hợp đồng thông minh có thể thực hiện điều này. Hiện nay, nhà cung cấp đang phát triển Ethereum 2.0. Đây là bản nâng cấp của mạng Ethereum cũ và nó có thể mang lại nhiều tiện ích hơn nữa khi mở rộng thêm không gian của Ethereum.

Các ứng dụng DeFi

Dưới đây là một vài ứng dụng DeFi phổ biến nhất:

• Decentralized exchange (DEX): Các sàn giao dịch trực tuyến giúp người dùng trao đổi tiền tệ cho các loại tiền tệ khác như đô la Mỹ cho bitcoin hay ether cho DAI. DEX giúp kết nối các người dùng với nhau để họ có thể thực hiện việc giao dịch tiền điện tử mà không cần phải tìm đến bên trung gian thứ 3.

• Stablecoin: Một loại tiền điện tử được gắn với một tài sản không phải tiền điện tử để ổn định giá. Loại tài sản này có thể là euro hoặc đô la.

• Nền tảng cho vay: Các nền tảng cho vay của DeFi có thể sử dụng các hợp đồng thông minh như một lựa chọn thay thế cho các nhà trung gian là ngân hàng trong việc cho vay và đi vay.

• Bitcoin "bọc" (Wrapped bitcoins - WBTC): Đây là một cách gửi bitcoin đến mạng Ethereum với mục đích sử dụng bitcoin trong Ethereum. Các WBTC giúp người dùng có thể thu được lợi nhuận trên số bitcoin cho vay thông qua các nền tảng cho vay trên.

• Thị trường dự đoán: Loại thị trường dựa vào kết quả của các sự kiện trong tương lai, chẳng hạn như bầu cử để đặt cược và thu lợi nhuận. Mục tiêu DeFi trong trường hợp này là cung cấp dịch vụ mà không cần tới trung gian.

Khái niệm DeFi mới:

• Canh tác năng suất (Yield farming): Các nhà giao dịch am hiểu và sẵn sàng chấp nhận rủi ro có thể sử dụng canh tác năng suất - nơi người dùng quét qua nhiều loại mã thông báo DeFi để có thể thu được lãi.

• Khai thác tính thanh khoản (Liquidity farming): Khi các ứng dụng DeFi sử dụng các mã thông báo miễn phí để hấp dẫn người dùng lựa chọn nền tảng của họ. Cho đến thời điểm hiện tại, đây là hình thức canh tác năng suất phổ biến nhất trên thị trường.

• Khả năng tổng hợp (Composability): Ứng dụng DeFi là mã nguồn mở, có nghĩa là mã đằng sau chúng được công khai cho mọi người xem. Do vậy, DeFi có thể được dùng để tạo ra nhiều ứng dụng và dịch vụ mới dựa trên nền tảng các mã là các building blocks.

• Money Legos: Đây là khái niệm khả năng tổng hợp (Composability) được nói theo một cách khác. Các ứng dụng DeFi giống như Legos, các khối đồ chơi mà trẻ em lắp ghép vào nhau để xây dựng các tòa nhà, xe cộ,… Các ứng dụng DeFi có thể được kết hợp với nhau như cách sắp xếp “money legos” để tạo ra các sản phẩm mới.

Kết luận

Tài chính phi tập trung - thường được gọi là DeFi - đề cập đến việc sử dụng tài chính ngang hàng thay cho các thị trường tài chính truyền thống. DeFi được tạo ra bằng cách sử dụng các chuỗi được mã hoá trên Etherum. DeFi đã tạo nên một mạng lưới rộng lớn các giao thức và công cụ tài chính tích hợp với nhiều ứng dụng tiện ích phù hợp với việc cho vay, đi vay, sử dụng stablecoin hay bitcoin được mã hoá. DeFi nổi lên như một lĩnh vực hoạt động tích cực nhất trong không gian blockchain và mang lại nhiều lợi ích cho người sử dụng.