Giao dịch định lượng (Quantitative Trading): Các hướng dẫn cơ bản

Đối với các newbie trong giao dịch ngoại hối, chứng khoán hay tiền điện tử, giao dịch định lượng (Quantitative Trading) là một phạm trù khá khó và phức tạp. Lĩnh vực này cần đến lượng kiến thức đáng kể cũng như kinh nghiệm giao dịch dày dặn, thậm chí bao gồm cả các kiến thức về lập trình, toán học,… Vậy chính xác giao dịch định lượng là gì?

Nguồn gốc lịch sử của giao dịch định lượng

Trước khi đi tìm khái niệm giao dịch định lượng là gì, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua nguồn gốc lịch sử của nó là gì nhé!

Nhiều người cho rằng nguồn gốc của giao dịch định lượng có thể được bắt nguồn từ các nhà toán học như Louis Bachelier và công trình nổi tiếng “Lý thuyết đầu cơ” của ông. Vào thuở ban đầu, nội dung trong bài nghiên cứu của ông gần như bị lãng quên trước khi được các nhà kinh tế học là Paul Samuelson và Robert Merton khám phá lại khi họ về định giá quyền chọn.

Dẫu vậy, trong nửa đầu thế kỷ 20, các nội dung liên quan đến tài chính định lượng vẫn còn thiếu các ứng dụng thực tế. Cho tới vào những năm 1950, Harry Markowitz dựa vào các phương pháp tài chính để tính toán giải quyết các vấn đề tối ưu hóa danh mục đầu tư, mở ra tiềm năng phân tích giao dịch một số lượng lớn chứng khoán. Đặc biệt, khi Edward Thorp- nhà toán học nổi tiếng và nhà quản lý quỹ đầu cơ sử dụng các nội dung trên trong việc dự đoán và mô phỏng các trò chơi bài để khám phá sự bất thường về giá cả trên thị trường chứng khoán. Những ý tưởng tương tự đã được các nhà kinh tế Fischer Black và Myron Scholes chính thức hóa khi phát triển mô hình Black-Scholes. Thậm chí ý tưởng này còn được trao giải Nobel về Kinh tế vào năm 1997 và hiện vẫn là trung tâm của các chiến lược giao dịch định lượng hiện đại.

Giao dịch định lượng bắt đầu nở rộ từ đầu những năm 2000 với hàng tỷ đô la chảy từ các quỹ tùy ý truyền thống sang các quyền chọn thay thế. Thời điểm này thể hiện rõ nhất từ những khái niệm khoa học hàn lâm về tài chính kinh tế, giao dịch định lượng trở thành một công cụ có sức ảnh hưởng vô cùng lớn trong thực tiễn. Chúng ta thậm chí ngày càng nhận ra tầm quan trọng của lĩnh vực này ngay trong giao dịch tiền điện tử - bước đột phá về công nghệ trong thị trường tài chính hiện nay.

Khái niệm giao dịch định lượng

Khái niệm giao dịch định lượng là gì?

Quay trở lại với định nghĩa của giao dịch định lượng. Giao dịch định lượng (quantitative trading) là hoạt động thực hiện các chiến lược giao dịch một cách có hệ thống và nghiêm ngặt. Quan trọng nhất những chiến lược giao dịch này được phát triển dựa trên các nghiên cứu và phân tích chặt chẽ và đặc biệt là những tính toán trên hệ thống máy tính.

Các dữ liệu được tạo ra và phân tích chuyên sâu bởi các mô hình máy tính này giúp các nhà đầu tư có thể dễ dàng tìm kiếm các cơ hội đầu tư và tập trung vào một chiến lược giao dịch mà họ có niềm tin là sẽ thành công. Niềm tin này được xây dựng và đúc kết được chính từ những chiến thuật bao gồm thông tin rất cụ thể về điểm vào lệnh và thoát lệnh, rủi ro dự kiến và lợi nhuận kỳ vọng trong giao dịch.

Một hệ thống giao dịch định lượng bao gồm bốn thành phần chính bao gồm:

• Xác định chiến lược (Strategy Identification). Tại đây các công việc phải thực hiện là tìm kiếm chiến lược phù hợp, khai thác ưu điểm và quyết định tần suất giao dịch.

• Kiểm định lại chiến lược (Strategy Backtesting). Các công việc cần thực hiện là khai thác dữ liệu, phân tích hiệu quả của chiến lược vừa tìm và loại bỏ những sai lệch có thể có trong quá trình giao dịch.

• Thực thi hệ thống (Execution System). Công việc phải thực hiện tại thành phần này là tạo một liên kết với sàn giao dịch (broker), tự động hóa và giảm thiểu phí giao dịch.

• Quản trị rủi ro (Risk Management). Hoạt động phải thực hiện là phân bổ nguồn vốn tối ưu nhằm giảm thiểu rủi ro.

Vai trò của nhà đầu tư trong giao dịch định lượng

Bởi xuất phát từ nền tảng tài chính, giao dịch định lượng thường đòi hỏi nhiều kỹ thuật tính toán. Chính vì vậy, các chiến lược trong lĩnh vực này chỉ được các nhà đầu tư tổ chức lớn và các quỹ đầu cơ sử dụng độc quyền trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, nhờ vào các công nghệ mới nhiều nhà giao dịch cá nhân có thể tham gia vào loại giao dịch này.

Đối với các giao dịch định lượng, công việc của các nhà đầu tư là xác định các mô hình giao dịch, xây dựng các chỉ số để đánh giá các mô hình đó và sử dụng thông tin để đưa ra dự đoán về giá và hướng của chứng khoán. Để có thể làm được điều này, trader phải là người đã có một số kinh nghiệm về đầu tư tài chính hoặc lập trình máy tính.

Bên cạnh đó, họ cần phải biết cách sử dụng những kĩ thuật giao dịch định lượng cần thiết như giao dịch tần suất cao, kinh doanh chênh lệch giá theo thống kê và giao dịch thuật toán. Hoặc nhiều trader còn sử dụng các công cụ định lượng, như là bộ dao động hoặc đường trung bình trượt.

Cách thức hoạt động của giao dịch định lượng

Sự hỗ trợ của các công nghệ hiện đại, toán học và các bộ dữ liệu tổng quát có sẵn cũng giúp các nhà giao dịch dễ dàng đưa ra quyết định giao dịch hợp lí. Họ sẽ sử dụng kỹ thuật giao dịch và tạo ra mô hình giao dịch bằng cách sử dụng các công cụ toán học, từ đó phát triển một chương trình máy tính áp dụng mô hình đó vào dữ liệu quá khứ. Sau cùng, mô hình được kiểm tra lại, tối ưu hóa và được triển khai trên thị trường thực tế nếu đạt kết quả tốt. Lưu ý rằng, hai yếu tố dữ liệu cần phải được kiểm tả kỹ càng đó là giá và khối lượng. Tuy nhiên, bất kỳ tham số nào có thể được chuyển đổi thành một giá trị số cũng có thể được đưa vào chiến lược.

Do đó, tại sao những nhà giao dịch định lượng nên là người biết biết lập trình và có khả năng sử dụng các công cụ tính toán nâng cao để xây dựng chiến lượng cũng như mô hình giao dịch tốt nhất.

Một vài ví dụ về giao dịch định lượng

Sử dụng những thông số khác nhau trong quá trình phân tích và xác lập chiến lược giao dịch

Ví dụ, một nhà đầu tư có thể lập trình một chương trình đơn giản để tìm ra những cổ phiếu đã nhiều lần tăng giá mạnh theo xu hướng đi lên của thị trường. Sau đó, họ chỉ việc theo dõi thị trường đến đợt tăng tiếp theo, họ sẽ mua vào những cổ phiếu đó với niềm tin chúng sẽ lại tăng giống như đã diễn ra nhiều lần trước đó.

Thế nhưng, ví dụ trên chỉ là phần cơ bản của các thuật toán định lượng. Về thực tế, chúng có thể phức tạp hơn rất nhiều, nhưng bản chất thì đều xuất phát từ nguyên lý đơn giản như phương pháp suy luận, loại trừ hay tùy chỉnh thông số,… Nhiều tham số khác như giá, chỉ báo kỹ thuật cũng có thể được mã hóa để tối ưu hiệu quả chiến lược giao dịch định lượng.

Sử dụng phương pháp suy luận, loại trừ trong toán học

Ví dụ, nhà đầu tư đang xem bản dự báo thời tiết dự báo sắp có mưa trong khi trời đang nắng. Dĩ nhiên, việc đưa ra các dự báo này phải được đưa ra sau quá trình thu thập và phân tích vô số dữ liệu nhận được từ các cảm biến trên toàn khu vực. Các dữ liệu này cũng được so sánh với những thông số và dữ liệu tương tự trong quá khứ. Nếu như đã có 90 lần trời mưa trong tổng số 100 lần thu thập dữ liệu với điều kiện tương tự, nhà khí tượng hoàn toàn có thể dự báo 90% là trời sẽ có mưa cho dù thời tiết hiện tại có đang là như thế nào.

Từ ví dụ trên cho thấy giao dịch định lượng được hoạt động theo cách tương tự. Bằng cách phân tích dữ liệu và so sánh với những dữ liệu trong quá khứ, các thuật toán sẽ thể hiện cơ hội đầu tư tốt cho nhà đầu tư khi có những dấu hiệu giống như vậy xuất hiện.

So sánh giao dịch định lược và giao dịch theo thuật toán 

Giao dịch định lượng liên quan đến việc phát triển các chiến lược giao dịch với sự trợ giúp của các mô hình toán học tiên tiến. Nó liên quan đến việc tiến hành nghiên cứu, phân tích dữ liệu lịch sử và sử dụng các mô hình thống kê và toán học phức tạp để tìm cơ hội giao dịch nhằm tạo ra lợi nhuận.

Các nhà giao dịch phát triển các chiến lược giao dịch dựa trên lượng tử này và thực hiện các chiến lược này được gọi là nhà giao dịch lượng tử. Khi chiến lược giao dịch được xây dựng, các giao dịch có thể được thực hiện theo cách thủ công hoặc tự động bằng cách sử dụng các chiến lược đó. Ý tưởng chính là chọn đầu tư hoặc xây dựng chiến lược giao dịch chỉ dựa trên phân tích toán học.

Trong khi đó, giao dịch theo thuật toán là một tập hợp con của giao dịch định lượng sử dụng thuật toán được lập trình trước. Thuật toán, sử dụng các mô hình định lượng, quyết định các khía cạnh quan trọng khác nhau của giao dịch như giá cả, thời gian và số lượng và thực hiện giao dịch tự động mà không cần sự can thiệp của con người.

Quy trình giao dịch theo thuật toán bao gồm việc sử dụng các máy tính có cấu hình cao để chạy các mô hình toán học phức tạp này và thực hiện các lệnh giao dịch. Điều này liên quan đến việc tự động hóa toàn bộ quy trình bao gồm tạo lệnh, gửi và thực hiện các lệnh.

Giao dịch theo thuật toán thường được sử dụng bởi các nhà đầu tư tổ chức lớn như quỹ hưu trí và quỹ hỗ trợ, để chia các lệnh lớn thành nhiều phần nhỏ hơn. Vì thông tin được nhận bằng điện tử, giao dịch bí mật cũng được sử dụng bởi những người chơi như quỹ đầu cơ để tự động đưa ra quyết định đặt lệnh trước khi các nhà giao dịch khác nhận được thông tin, do đó mang lại cho họ một lợi thế to lớn khi giao dịch.

Giao dịch thuật toán có thể được sử dụng kết hợp với bất kỳ chiến lược giao dịch định lượng nào để đưa ra quyết định hoàn chỉnh về việc tham gia giao dịch và thực hiện giao dịch đó mà không cần sự can thiệp của con người. Đây có thể là một chiến lược tạo thị trường, chênh lệch giá, chênh lệch giá, hoặc thậm chí là đầu cơ thuần túy.

Ưu điểm và hạn chế của giao dịch định lượng

Ưu điểm của giao dịch định lượng

• Cho phép các nhà giao dịch phân tích vô số thị trường thông qua các điểm dữ liệu đánh giá. Một nhà giao dịch thông thường sẽ chỉ xem xét một vài yếu tố khi đánh giá thị trường và thường sử dụng một vài thông tin trong các các lĩnh vực mà họ hiểu rõ nhất. Tuy nhiên với sự hỗ trợ của toán học cũng như các công nghệ khác, các nhà giao dịch định lượng có thể tiếp cận với nhiều dữ liệu được phân tích một cách cụ thể hơn.

• Sử dụng các kỹ thuật giao dịch định lượng xóa bỏ các giới hạn bằng cách sử dụng máy tính để tự động hóa việc theo dõi, phân tích và đưa ra quyết định giao dịch.

• Giao dịch định lượng hạn chế việc ra quyết định theo cảm tính mà thay vào đó là sử dụng tối ưu dữ liệu đã được kiểm chứng vào trong quá trình giao dịch. Nói một cách cụ thể, giao dịch dựa trên phân tích toán học có thể hạn chế ảnh hưởng của con người ảnh hưởng đến giao dịch. Thay vì để yếu tố cảm xúc chi phối đến việc quyết định có nên giữ một vị thể mở hay không, nhà giao dịch có thể tự đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu được tính toán.

Hạn chế của giao dịch định lượng

• Không phải nhà giao dịch nào cũng có kỹ năng ở mức độ nâng cao về toán học, mã hóa và kinh nghiệm thị trường để có thể giao dịch định lượng thành công. Do vậy, loại hình giao dịch này không dành cho mọi nhà đầu tư.

• Tốc độ biến động cao của thị trường cũng khiến các nhà giao dịch liên tục phải có những thay đổi về chiếc lược và mô hình kinh doanh để bắt kịp thị trường.

• Mục tiêu của giao dịch định lượng là tính toán một cách tối ưu các cơ hội giao dịch để đạt được lợi nhuận theo kỳ vọng của nhà giao dịch. Tuy nhiên điều đó sẽ gặp hạn chế khi khi lượng dữ liệu xuất hiện quá nhiều và tác động đến quá trình ra quyết định của nhà giao dịch.

Kết luận

Trên đây là một vài hướng dẫn cơ bản về giao dịch định lượng trên thị trường tài chính ngày nay cho các nhà đầu tư mới. Dầu rằng đây là một lĩnh vực có tính phức tạp và đòi hỏi nhiều kỹ năng của nhà đầu tư, thế nhưng đừng vì điều này mà các trader cảm thấy nản lòng. Hãy lấy đó làm động lực để giành nhiều thời gian hơn cho việc học hỏi, tìm tòi thêm các kỹ năng mới nhằm phục vụ cho các giao dịch đầu tư thành công trong tương lai của mình. Chúc các bạn thành công!