รอบเรื่องต้องรู้ ของภาษีคริปโต

คริปโตเคอร์เรนซี หรือ “คริปโต” ก่อนเข้าสู่ช่วงตลาดหดตัวและชะลอตัวในช่วงปี พ.ศ. 2564 เป็นวงการที่มีการลงทุนหรือซื้อขายเก็งกำไรในมูลค่ามหาศาล และหลาย ๆ คนได้ประโยชน์จากการเข้าไปลงทุนในช่วงที่ไม่เป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง ขนาดร่ำรวยขึ้นจนเป็นมหาเศรษฐี การที่มีผู้คนไม่น้อยซึ่งในนั้นรวมถึงคนไทยได้รับรายได้จากคริปโต ทำให้ภาครัฐมีความสนใจเก็บภาษีคริปโต สรรพากรต้องเข้ามามีเอี่ยว

หลังการถกเถียงถึงข้อปฏิบัติในการชำระภาษี ทางประเทศไทยได้มีหลักเกณฑ์และแนวทางการเสียภาษีที่ชัดเจนออกมาในปี พ.ศ. 2565 สำหรับการยื่นภาษีคริปโตในปี พ.ศ. 2564 เป็นครั้งแรก

เรื่องต้องรู้ ของภาษีคริปโตเมืองไทย

ทางการไทยเริ่มเก็บภาษีคริปโตตั้งแต่ปีภาษี 2565 ดังที่กล่าวไปแล้ว แต่เมื่อย้อนดูหรือตรวจสอบกฎหมายอ้างอิงที่บังคับเก็บภาษี จะพบว่าคือพระราชกำหนดการประกอบธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัล พ.ศ. 2561 ซึ่งออกมาก่อนหลายปี แต่เพราะการเขียนพระราชกำหนดนั้นขาดหลักเกณฑ์และแนวทาง ดังนั้นในช่วงก่อนปี พ.ศ. 2565 จึงยังไม่มีการเก็บภาษีจริงเกิดขึ้น 

พระราชกำหนดฯ เดิมได้ระบุรายละเอียดว่า สินทรัพย์ดิจิทัลที่ครอบครองและให้ผลตอบแทน จะต้องเสียภาษีหัก ณ ที่จ่าย ร้อยละ 15 ของ “กำไร” และผู้ที่ได้รับเงินผลประโยชน์จะต้องยื่นแบบเสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา แต่ด้วยเนื้อความเช่นนี้ก็เป็นที่ถกเถียงกันในกลุ่มนักลงทุนและผู้เชี่ยวชาญถึงฐานการคำนวณ “กำไร” ที่ว่า

หากผู้อ่านมีประสบการณ์ซื้อขายคริปโตมาบ้าง คงทราบดีว่ามูลค่าของคริปโตต่อเหรียญปรับเปลี่ยนไปมาตามการกำหนดของตลาดที่ผู้คนเข้าไปแลกเปลี่ยนกัน และแน่นอนว่ามีเรื่องอุปสงค์และอุปทานเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย หากช่วงไหนที่ทางนักพัฒนาเพิ่มเหรียญเข้ามาในตลาด ก็มีโอกาสที่มูลค่าจะลดลงได้ ทำให้ทุนที่ลงไปจู่ ๆ ก็ลดหายไปเฉย ๆ ได้ จากร้อยเหลือสิบ เป็นต้น

รูปแบบความคิดเริ่มต้นที่ประกาศออกมา ตอนมูลค่าเพิ่มต้องชำระภาษี ทำให้เกิดประเด็นว่า แต่พอมูลค่าลด นักลงทุนก็เผชิญปัญหาอย่างเดียวดาย คนขาดทุนเหมือนถูกซ้ำเติม ส่วนในด้านของการขาย  “ได้เงิน” แต่ไม่ได้เท่ากับ “ได้กำไร” เสมอไป การคิดภาษีต่อกำไรต่อเหรียญ ดูละเลยความจริงที่ว่าการลงทุนมีความเสี่ยง และอาจขาดทุนได้เช่นกัน ไม่ได้มีแต่ได้อย่างเดียวเหมือนไปทำงาน

การที่รัฐขาดความรู้ในช่วงแรก ๆ นั้น ทำให้เกิดการอภิปรายอยู่บ่อยครั้ง ประเด็นหนึ่งที่จะต้องคำนึงถึงคือ “กำไร” ที่เท่ากับ “รายได้” มีขอบเขตมากน้อยเพียงใด จนในที่สุดภาครัฐก็มีการกำหนดหลักเกณฑ์และการสื่อสารที่ชัดเจน ถึงการจัดการยื่นแบบภาษีเงินได้สำหรับบุคลธรรมดาว่า “รายได้” ที่มาจากคริปโตเคอร์เรนซีเป็นเงินได้ตามมาตรา 40

ประเภทเงินได้ในการจ่ายภาษีคริปโต

หลายคนนึกถึงเพียงเงินได้จากตลาดกระดานแลกเปลี่ยน หรือเงินได้จากมูลค่าสะสมเมื่อเวลาผ่านไป แต่จริง ๆ แล้วที่มาของเงินได้จากคริปโตมีรายละเอียดลงลึกเพื่อแบ่งประเภทมากกว่านั้น โดยประเภทเงินได้ที่ต้องแสดงในแบบภาษีคริปโตต้องเป็นไปตามเกณฑ์ต่อไปนี้

• มาตรา 40 (1) กรณีพนักงานได้รับเงินเดือนเป็นสกุลเงินดิจิทัล

• มาตรา 40 (2) ผู้รับจ้างได้เงินค่าจ้างเป็นสกุลเงินดิจิทัล เป็นเงินได้จากการทำงาน ไม่ว่างานนั้นจะเป็นงานประจำหรือชั่วคราว

• มาตรา 40 (4) กรณีฝากแล้วได้รับผลประโยชน์ตอบแทน เช่น Yield Farming หรือ Staking 

• มาตรา 40 (4) (ฌ) กำไรจากการขายแก่ผู้อื่น การแลกเปลี่ยนในกระดานซื้อขาย หรือการโอนให้แก่ผู้อื่น

• มาตรา 40 (8)

• รายรับจากการขุดเหรียญแล้วนำไปจำหน่าย จ่ายไป โอน หรือแลกเปลี่ยน

• เหรียญที่ได้รับแจกมา หรือได้มาเป็นรางวัล

คำนวณภาษีคริปโตอย่างไร

ภาษีคริปโต 2565 ล่าสุด ได้มีการหักภาษี ณ ที่จ่ายไว้ตามกฎหมาย โดยหัก 15% ทันทีที่ขายบนกระดานซื้อขายที่จดทะเบียนในประเทศไทย แต่สำหรับผู้ที่ทำการซื้อขายในกระดานต่างประเทศ คาดว่าอาจจะไม่ได้มีการหักภาษี ณ ที่จ่ายเอาไว้

อย่างไรก็ตาม เงินที่เหลือหลังการหักภาษี หรือเงินที่ได้มาโดยไม่มีการหักภาษี ณ ที่จ่ายไว้ตามกฎหมาย จะต้องยื่นต่อกรมสรรพากรเป็นเงินได้อีกครั้งหนึ่ง และสรรพากรจะคำนวณภาษีเงินได้โดยอ้างอิงอัตราขั้นบันไดตามปกติ เหมือนกับเวลาที่เราเสียภาษีเงินได้ทั่วไป 

ปัจจุบันอัตราภาษีเงินได้ คำนวณบนเงินได้สุทธิ ซึ่งสุทธิในที่นี้ คือการนำรายได้ทั้งปีมาหักค่าใช้จ่ายส่วนตัวตามกฎหมายกำหนด และค่าลดหย่อนทั้งหมด ตามแต่กฎหมายได้กำหนดมูลค่าไว้ในแต่ละปี โดยอัตราภาษีตามลำดับขั้นรายได้สุทธิ เป็นดังนี้

ขั้นที่ 1: ผู้มีเงินได้สุทธิ 1-150,000 บาท ได้รับการยกเว้นภาษี 

ขั้นที่ 2: ผู้มีเงินได้สุทธิ 150,001-300,000 บาท นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 5% หากเงินเดือนสูงกว่า 300,000 บาท ภาษีสะสมจ่ายสูงสุดของขั้นนี้คือ 7,500 บาท

ขั้นที่ 3: ผู้มีเงินได้สุทธิ 300,001-500,000 บาท นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 10% หากเงินเดือนสูงกว่า 500,000 บาท ภาษีสะสมจ่ายสูงสุดของขั้นนี้คือ 27,500 บาท

ขั้นที่ 4: ผู้มีเงินได้สุทธิ 500,001-750,000 บาท นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 15% หากเงินเดือนสูงกว่า 750,000 บาท ภาษีสะสมจ่ายสูงสุดของขั้นนี้คือ 65,000 บาท 

ขั้นที่ 5: ผู้มีเงินได้สุทธิ 750,001-1,000,000 บาท นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 20% หากเงินเดือนสูงกว่า 1,000,000 บาท ภาษีสะสมจ่ายสูงสุดของขั้นนี้คือ 115,000 บาท

ขั้นที่ 6: ผู้มีเงินได้สุทธิ 1,000,001-2,000,000 บาท นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 25% หากเงินเดือสูงกว่า 2,000,000 บาท ภาษีสะสมจ่ายสูงสุดของขั้นนี้คือ 365,000 บาท

ขั้นที่ 7: ผู้มีเงินได้สุทธิ 2,000,001-5,000,000 บาท นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 30% หากเงินเดือนสูงกว่า 5,000,000 บาท ภาษีสะสมจ่ายสูงสุดของขั้นนี้คือ 1,265,000 บาท

ขั้นที่ 8: ผู้มีเงินได้สุทธิ 5,000,0001 บาท ขึ้นไป นำเงินในขั้นนี้ ชำระภาษีที่อัตรา 35% คำนวณตามยอดเงินได้จริงที่ได้รับ

วิธีเสียภาษีคริปโต

ภาษีคริปโต คิดยังไงนั้น ในการเสียภาษีคริปโต เสียได้สองแบบ ประการแรกคือโดนหัก ณ ที่จ่าย ซึ่งผู้เสียภาษีต้องเก็บหลักฐานไว้และยื่นว่าได้ชำระ ณ ที่จ่ายไปแล้ว เมื่อยื่นแบบแสดงเงินได้กับทางสรรพากร 

ส่วนการเสียภาษีคริปโตแบบที่สอง เกิดขึ้นเมื่อยื่นเงินได้ทั้งหมดที่ได้รับเอง

กรณีเป็นการยื่นประจำปีในต้นปีถัดไป ให้ใช้แบบฟอร์มยื่นภาษีประจำปี (ภ.ง.ด. 90/91) ซึ่งจะเป็นการยื่นเงินได้มาตรา 40 (1), (2), (4), (8) ใส่ยอดเงินได้ทั้งปีที่ยังไม่ได้ทำการยื่นภาษีไป ซึ่งยื่นแบบได้ในช่วงมกราคมถึงมีนาคม

กรณีที่เงินได้ 40 (8) ต้องยื่นแบบฟอร์มภาษีครึ่งปีแรก (ภ.ง.ด. 94) ด้วย โดยยื่นรายการเงินได้จากการขุดเหรียญ ผลตอบแทนจากกการนำคริปโตไปฝาก หรือการได้รับแจกได้  ยื่นแบบได้ในช่วงกรกฎาคมถึงกันยายนของปีที่มีรายได้ คือตั้งแต่ช่วงมกราคมถึงมิถุนายน ส่วนรายได้หลังจากช่วงนี้คือไปรวมกับรายได้บุคคลธรรมดารายปีอื่น ๆ

ดังนั้นเท่ากับว่า ผู้เสียภาษีคริปโตจะต้องยื่นภาษีปีละ 2 ครั้ง

คำแนะนำการเทรด เทรดอย่างไร ให้ประหยัดภาษีคริปโตได้บ้าง

ไม่มีรูปแบบการเทรดที่ประหยัดภาษีคริปโตได้ ถ้าหากไม่ต้องการเสียภาษี หรือเสียภาษีน้อยลง เท่ากับว่าผู้เทรดไม่ต้องการทำกำไร

แต่สิ่งหนึ่งที่ทำได้และเป็นผลดีต่อนักลงทุนเอง นั่นคือการรวบรวมรายละเอียดการซื้อขายเอาไว้ และนำกำไรไปหักลบกับขาดทุนทั้งหมดเพื่อหารายได้ที่มาถึงมือจริง ๆ ในการกรอกแบบฟอร์มรายงานเงินได้ ไม่ใช่เพียงการคิดแต่กำไรที่ได้ต่อครั้ง แต่ให้คิดสุทธิ คือกำไรที่ได้ทั้งหมดหักลบกับขาดทุนทั้งหมด และไม่ลืมชี้แจงภาษีที่ถูกหัก ณ ที่จ่ายไปแล้ว เพียงเท่านี้จะทำให้จ่ายภาษีคริปโตได้ถูกต้อง ไม่จ่ายไว้เกินกว่าที่ควร

บทความนี้แนะนำให้ผู้ลงทุนชำระภาษีอย่างถูกต้อง เพราะหากผิดพลาดเรื่องภาษีคริปโต อาจทำให้เกิดค่าใช้จ่ายและยุ่งยากเสียเวลาต้องพบกับเจ้าหน้าที่ หรือต้องวุ่นวายในการส่งมอบข้อมูลและชี้แจงเพื่อแสดงความโปร่งใส ในกรณีที่พบว่ามียอดเงินต้องขอคืน หากไม่แน่ใจว่าได้แจ้งรายละเอียดภาษีคริปโตถูกต้องหรือไม่ และมีมูลค่าไม่มากนัก ก็อาจจะยื่นว่าไม่ประสงค์ขอคืนไว้ก่อนได้ เผื่อเหลือเผื่อขาด จะได้ไม่ถูกตรวจสอบเพิ่มเติม แต่ถ้าแน่ใจในหลักฐานการรับเงินทุกอย่าง ก็ขอเงินภาษีคืนได้เลย

สรุปแนวทางการเสียภาษีคริปโต 2565

รายได้จากคริปโตหลังหักผลขาดทุน ถือเป็นเงินได้ที่นักลงทุนหรือนักเทรดสามารถนำไปจับจ่ายใช้สอยในชีวิตประจำวัน ดังนั้นจึงเป็นหน้าที่เช่นกันในฐานะพลเมืองที่จะยื่นแบบภาษีคริปโต และชำระภาษีให้ถูกต้อง หากโดนหักภาษี ณ ที่จ่าย จะเป็นมูลค่า 15% ของเงินได้ และหลังจากนั้นต้องนำเงินได้ที่ได้รับอีก 85% มาคำนวณภาษีร่วมกับรายรับอื่น ๆ ในปลายปีด้วย โดยแจ้งได้ว่าได้ถูกหักภาษี ณ ที่จ่ายเอาไว้

ที่ระดับรายได้สูงถึงเกณฑ์เสียภาษีขั้นใดบ้าง นักลงทุนหรือนักเทรดก็ชำระภาษีของขั้นรายได้นั้น ๆ ทั้งหมด หรือในขั้นที่เงินได้มีมูลค่าสูงถึงก็ชำระตามสัดส่วนอ้างอิงเป็นเปอร์เซ็นต์อัตราภาษี หรือหากระดับรายได้ไม่ถึงขั้นเสียภาษี แน่นอนว่าภาษีหักไว้ ณ ที่จ่ายก็สามารถขอคืนจากกรมสรรพากรได้เช่นกัน