น้ำมันขึ้นราคาเพราะอะไร ไขข้อข้องใจปัญหาน้ำมัน 2565

น้ำมันดิบ (Crude Oil) เป็นทรัพยากรธรรมชาติซึ่งทั่วโลกต้องการ เพราเป็นวัตถุดิบที่ผ่านกระบวนการแล้วได้น้ำมันเชื้อเพลิงหรือสินค้าอื่น ๆ นำไปใช้ในอุตสาหกรรมการขนส่งและการผลิตในภาคส่วนต่าง ๆ ได้อย่างกว้างขวาง ดังนั้น เมื่อราคาน้ำมันดิบปรับตัวจะเกิดผลกระทบต่อต้นทุนของสิ่งอุปโภคบริโภค ทั้งภาครัฐ ภาคประชาชน และภาคผู้ประกอบการ จึงมักคอยติดตามข่าวสารเพื่อดำเนินการให้เป็นไปอย่างเหมาะสมในการบริหารต้นทุนต่าง ๆ

เทรดเดอร์ต้องรู้ไว้ ทำไมน้ำมันขึ้นราคา

การขึ้นราคาของน้ำมันในปี 2565 และที่ผ่าน ๆ มาร่วมก่อให้เกิดความผันผวนกับราคาหุ้น คนที่ลงทุนในตลาดหุ้นคาดการณ์ว่าอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับพลังงานจะได้กำไรเพิ่มขึ้น แต่การผลิตและบริการที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงในการผลิตโดยตรง หรือต้องพึ่งพาโลจิสติกส์กับการขนส่งจะมีต้นทุนที่สูงขึ้น จึงควรบาลานซ์พอร์ตโดยการปรับกลยุทธ์ในการลงทุนในตลาดหุ้น การลงทุนในกองทุนดัชนี หรือกองทุนประเภทอื่น ๆ

ขณะเดียวกัน เทรดเดอร์อีกกลุ่มที่ลงทุนในหุ้นหรือกองทุนอยู่แล้ว ก็สนใจน้ำมันดิบในฐานะสินค้าโภคภัณฑ์ซึ่งสามารถเก็งกำไรล่วงหน้าเพื่อทำกำไรระหว่างราคาอ้างอิงในอนาคตและราคาจริงในตลาด ณ ขณะใดขณะหนึ่ง โดยให้น้ำหนักกับการลงทุนในตลาดตราสารอนุพันธ์

ดังนั้นหากมองในแง่ของการลงทุนเก็งกำไร การที่น้ำมันขึ้นราคานั้นเป็นผลดีที่จะช่วยให้ผ่อนของคุณเติบโตได้อย่างก้าวกระโดด

เส้นทางน้ำมันดิบสู่รถของเรา

น้ำมันดิบ (Crude Oil) เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่เกิดจากฟอสซิล ปกติแล้วจะอยู่ใต้พื้นผิวโลกหรือพื้นดินใต้ทะเล ต้องมีการขุดเจาะโดยใช้ต้นทุนที่สูง และเป็นหนึ่งในทรัพยากรธรรมชาติที่ใช้แล้วหมดไป ดังนั้นด้วยเหตุนี้เองเมื่อวันเวลาผ่านไปราคาน้ำมันก็ปรับตัวสูงขึ้นตามความต้องการที่เพิ่มขึ้นของมนุษย์ ในขณะที่ปริมาณน้ำมันดิบที่จะขุดเจาะได้นั้นค่อย ๆ ร่อยหรอลง

น้ำมันดิบได้ถูกขนานนามว่าเป็น “ทองสีดำ” มาก่อน เพราะเมื่อเทียบคุณค่าแล้ว น้ำมันดิบเป็นที่ต้องการเสมอไม่ต่างจากทอง และในนโยบายของแต่ละประเทศ นอกจากการสะสมทองคำเพื่อความมั่นคงแล้ว น้ำมันดิบเองก็เป็นส่วนหนึ่งที่ถูกสะสมไว้เช่นเดียวกัน ในสภาวะที่ค่าเงินมีค่าผันผวนสูง ทั้งทองและน้ำมันดิบจะเป็นทางเลือกในการลงทุนของทั้งระดับภาครัฐ ภาคสถาบัน และภาคเอกชน ไม่ว่าจะทั้งทางตรงและทางอ้อม  เพราะเป็นสิ่งที่นำไปใช้ได้จริงและมีตลาดซื้อขายแลกเปลี่ยนที่แน่นอน

อย่างไรก็ตาม รถยนต์และพาหนะต่าง ๆ ไม่ได้ใช้น้ำมันดิบ แต่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงในการขับเคลื่อน โดยจะต้องนำน้ำมันดิบที่อยู่ในลักษณะของปิโตรเลียมมาผ่านกระบวนการกลั่นเสียก่อน เพื่อให้ได้ออกมาเป็นน้ำมันเชื้อเพลิงที่เราจะคุ้นชื่อกัน

ในโลกของเรามีตลาดค้าน้ำมันดิบใหญ่ ๆ อยู่เพียง 3 แห่งเท่านั้นเมื่อเทียบกับปริมาณความต้องการที่ไม่อาจประเมินค่าได้ของมนุษย์ทั่วโลก ได้แก่

1. ตลาดน้ำมันดิบ West Texas Intermediate (WTI) - ตลาดใหญ่ในทวีปอเมริกา

2. ตลาดน้ำมันดิบ Brent - ตลาดใหญ่ในทวีปยุโรป

3. ตลาดน้ำมันดิบ Dubai - ตลาดใหญ่ในทวีปเอเชีย

ในขณะที่ประเทศไทยเองไม่มีการขุดเจาะน้ำมันในเชิงพาณิชย์ หรือมีก็ต้องใช้ต้นทุนที่สูงกว่าในการกลั่นออกมาเป็นน้ำมันเชื้อเพลิงดังนั้นจึงไม่ได้เลยที่ประเทศไทยจะต้องซื้อน้ำมันดิบจากต่างประเทศ

น้ำมันเชื้อเพลิงที่เติมรถยนต์ภายในประเทศไทย แทบทั้งหมดนำน้ำมันดิบจากต่างประเทศมากลั่นในประเทศแทบทั้งสิ้น ผู้ขับขี่พาหนะต่าง ๆ ทั้งรถยนต์หรือจักรยานยนต์ จึงล้วนแบกรับต้นทุนการผลิตน้ำมันดิบจากตลาดต่าง ๆ รวมไปถึงต้นทุนการกลั่นจากโรงกลั่นในประเทศด้วย

“ราคาน้ำมันสิงคโปร์” เกี่ยวข้องกับน้ำมันไทยอย่างไร

สิงคโปร์เป็นประเทศที่มีการนำเข้าน้ำมันดิบและกลั่นเพื่อการส่งออกที่ใหญ่ที่สุดในภูมิภาคเอเชีย และอยู่ใกล้ไทยที่สุด ด้วยระยะทางแล้ว การซื้อน้ำมันดิบของไทย และการซื้อน้ำมันดิบของสิงคโปร์มากลั่น ต้นทุนควรจะไม่ต่างจากกันนัก การที่ราคาน้ำมันเชื้อเพลิงของสิงคโปร์ถูกตั้งขึ้นให้เป็นราคาอ้างอิงการขายน้ำมันเชื้อเพลิงของไทย เพื่อให้เห็นว่าประเทศไทยควบคุมต้นทุนการนำเข้าให้ถูกอยู่ 

นอกจากนี้ด้วยปริมาณการขายมหาศาลเพื่อการส่งออกของสิงคโปร์ นั่นทำให้ราคาน้ำมันเชื้อเพลิงจากสิงคโปร์เป็นราคาของตลาดใหญ่ หรือถูกกำหนดจากอุปสงค์ (ความต้องการซื้อ) ที่มาเจอกับอุปทาน (ความต้องการขาย) ในพื้นที่เอเชีย ถือว่ามีเหตุผลที่จะใช้ราคาน้ำมันเชื้อเพลิงของสิงคโปร์เป็นราคาทั่วไปเพื่ออ้างอิงตลาดค้าน้ำมันเชื้อเพลิงในประเทศไทย

แม้จะมีข้อถกเถียงว่าปัจจุบัน มีหลายประเทศในเอเชียที่ตั้งโรงกลั่นของตัวเอง ทั้งจีน ญี่ปุ่น และเกาหลีใต้ และนำเข้าจากสิงคโปร์น้อยลงแล้ว แต่ปริมาณที่หลายประเทศผลิตได้ก็เพียงพอต่อการใช้ในประเทศบางส่วนเท่านั้น ยังต้องนำเข้าอีกส่วนอยู่ดี นอกจากนี้ราคาน้ำมันเชื้อเพลิงที่สิงคโปร์ยังเปลี่ยนแปลงสอดคล้องกับตลาดหลักใหญ่ ๆ ทั้งสามและตลาดอื่น ๆ ในโลกด้วย จึงไม่มีเหตุผลที่ไทยต้องเปลี่ยนเกณฑ์การตั้งราคาน้ำมันเชื้อเพลิงของตนเองในขณะนี้ 

การวิเคราะห์หาแนวโน้มราคาน้ำมันปี 2565 รวมถึงปีถัด ๆ ไป ควรศึกษาควบคู่ระหว่างแนวโน้มราคาในตลาดน้ำมันสิงคโปร์กับนโยบายด้านพลังงานของประเทศไทย 

ทำไมน้ำมันถึงขึ้นราคา

1. การเติบโตของเศรษฐกิจ จะทำให้เกิดความต้องการน้ำมันเพิ่มขึ้น อาจจะเพื่อเพิ่มการผลิต การเดินทางขนส่งหรือบริการ หรือการผลิตกระแสไฟฟ้า เพราะผู้คนมีกำลังซื้อ ซึ่งการใช้น้ำมันที่มากไม่ได้สัดส่วนกับปริมาณน้ำมันดิบสำรอง หรือน้ำมันเชื้อเพลิงที่กลั่นสำรองไว้ไม่เพียงพอ จะเพิ่มระดับราคาของน้ำมันดิบในประเทศหรือระดับโลกให้สูงขึ้น ขณะที่ถ้าหากเศรษฐกิจถดถอย ใช้น้ำมันน้อย มีน้ำมันเหลือสำรอง ราคาน้ำมันก็จะถูกลง

2. ปริมาณน้ำมันดิบตามแผนการผลิต หากผู้ผลิตที่ทำการขุดเจาะ หรือผู้กลั่น คาดการณ์ปริมาณความต้องการของตลาดผิด หรือผลิตตามแผนแต่ไม่สอดคล้องกับปริมาณที่ต้องการใช้งาน จะทำให้ราคาน้ำมันเพิ่มขึ้น การปรับเพิ่มกำลังการผลิต หากผลิตแล้วเหลือ หรือประเทศหนึ่งประเทศใดสะสมไว้มาก หรือหลาย ๆ ประเทศมีสะสมไว้มาก ราคาน้ำมันดิบก็จะถูกลง อย่างกรณีเหตุการณ์น้ำมันดิบสำรองในสหรัฐอเมริกาช่วงเมษายน พ.ศ. 2553 ด้วยสถานการณ์ CPOVID-19 คนไม่ออกจากบ้าน ทำให้ใช้น้ำมันสำรองไม่เป็นไปตามเป้า

3. สภาพอากาศ ในประเทศที่อากาศหนาว อาจต้องการใช้น้ำมันเตาและน้ำมันดีเซลเพิ่มขึ้นเพื่อใช้ทำความร้อน ราคาน้ำมันดิบสูงขึ้นเมื่อมีความต้องการเพิ่มขึ้นในการซื้อไปกลั่นเอาน้ำมันทั้งสอง  (ในส่วนของน้ำมันเตา เป็นผลิตภัณฑ์หนึ่งที่กลั่นได้จากปิโตรเลียมแต่ใช้ในรถยนต์ไม่ได้)

4. ความมั่นคงทางการเมือง หากประเทศที่ส่งออกน้ำมันดิบมีปัญหาทางการเมือง อาจจะทำให้อุปทานน้ำมันดิบในตลาดลดลง และราคาน้ำมันดิบเพิ่มสูงขึ้น อย่างเช่นกรณีรัสเซีย-ยูเครน เนื่องจากรัสเซียเป็นหนึ่งในประเทศที่ส่งออกน้ำมันดิบรายใหญ่ของโลก เป็นอันดับสามรองจากสหรัฐอเมริกาและซาอุดิอาระเบียจึงทำให้ราคาน้ำมันในตลาดเพิ่มสูงขึ้น 

5. อัตราแลกเปลี่ยน โดยปกติแล้วการซื้อขายน้ำมันดิบจะใช้เงินดอลลาร์สหรัฐ หากเงินสกุลหนึ่งอ่อนค่าลง (เช่น ใช้เงินบาทมากขึ้นเพื่อแลกเงินดอลลาร์ได้เท่าเดิม) ก็จะทำให้ต้นทุนการซื้อน้ำมันดิบของประเทศที่สกุลเงินมีค่าอ่อนลงเพิ่มสูงขึ้น 

6. พลังงานทางเลือก หรือพลังงานทดแทน ยิ่งเทคโนโลยีและนวัตกรรมเอื้อให้ใช้พลังงานทดแทนหรือพลังงานทางเลือกแทนพลังงานเชื้อเพลิงจากน้ำมัน ความต้องการน้ำมันจะยิ่งลดลง และราคาน้ำมันจะถูกลงด้วย

สรุปแล้วน้ำมันขึ้นราคาเพราะปัจจัยหลายประการประกอบกัน และไม่เฉพาะเพียงปรับขึ้นได้เท่านั้น แต่ยังสามารถปรับระดับลดลงได้ด้วย 

โครงสร้างราคาน้ำมันในไทย

โครงสร้างราคาน้ำมันเชื้อเพลิง เป็นตารางข้อมูลระบุราคาน้ำมันตั้งแต่ออกจากโรงกลั่นไปจนถึงขายปลีกที่ประกาศโดยสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน กระทรวงวัฒนธรรม โดยโครงสร้างราคาน้ำมันที่ประกาศ เป็นเพียงข้อมูลใช้ในการอ้างอิงรายวัน ไม่ใช่ราคาซื้อขายที่รัฐบาลกำหนด เพราะประเทศไทยสนับสนุนการแข่งขันอย่างเป็นธรรมระหว่างธุรกิจพลังงาน 

ตัวอย่างโครงสร้างราคาน้ำมัน (ข้อมูลวันที่ 26 สิงหาคม ปี พ.ศ. 2565)

ข้อมูลในแต่ละคอลัมน์

• Unit: Baht/Litre: ประเภทพลังงานเชื้อเพลิง

• Ex-Refine: ราคาหน้าโรงกลั่นหรือราคาเนื้อน้ำมัน

• Tax B./Litre: ภาษีสรรพสามิต

• M. Tax B./Litre: ภาษีมหาดไทย (ภาษีเทศบาล)

• Oil Fund: เงินที่เรียกเก็บเข้า/อุดหนุน จากกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง

• CONSV. Fund: เงินที่เรียกเก็บเข้ากองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน

• Wholesale Price (WS): ราคาขายส่ง

• VAT: ภาษีมูลค่าเพิ่มของราคาขายส่ง

• WS&VAT: ราคาขายส่งรวมภาษีมูลค่าเพิ่ม

• Maketing Margin: ค่าใช้จ่ายในการดำเนินธุรกิจสำหรับผู้ขายปลีก รวมกับกำไรที่คาดหวัง

• VAT: ภาษีมูลค่าเพิ่มของค่าการตลาด

• Retail: ราคาขายปลีก

กองทุนน้ำมันทำหน้าที่อะไร และความเสี่ยงในอนาคต

กองทุนน้ำมันในประเทศไทย เป็นกองทุนที่มีไว้รักษาระดับเสถียรภาพด้านราคาของน้ำมัน ทำให้ราคาไม่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วตามราคาตลาดโลก หรือกะทันหัน หรือมีราคาสูงเกินไปจนประชาชนเดือดร้อน

ปัจจุบันการอุดหนุนช่วยเหลือราคาไม่ได้เกิดขึ้นกับน้ำมันเบนซินที่คนทั่วไปใช้กัน กองทุนนำรายได้ที่ได้มาจากภาษีสรรพสามิตที่เรียกเก็บจากผู้ผลิตน้ำมันเชื้อเพลิงในประเทศ ภาษีศุลกากรที่กรมศุลกากรเก็บจากผู้นำเข้าน้ำมัน และเงินเก็บจากผู้ค้าน้ำมันกับผู้รับสัมปทานทำธุรกิจก๊าซ เอาไปแบ่งอุดหนุนเชื้อเพลิง 4 ประเภท คือ แก๊สโซฮอล์ 95 อี 85, แก๊สโซฮอล์ 95 อี 20, ดีเซล บี 20, ดีเซล บี 10

การอุดหนุนในส่วนของแก๊สโซฮอล์ เท่ากับเป็นการอุดหนุนเอทานอล ช่วยเกษตรกรและลดการนำเข้าน้ำมันดิบลง แต่ในอนาคต การอุดหนุนน้ำมันเชื้อเพลิงทั้ง 4 ประเภทจะลดลงน้อยไปอีก ช่วงปี พ.ศ. 2565 ทางภาครัฐได้ประกาศลดการอุดหนุนน้ำมันดีเซลลงไปอีก จะเป็นผลสนับสนุนให้ต้องเรียกเก็บเงินเข้ากองทุนน้ำมันจากการขายน้ำมันเบนซินน้อยลง และคาดว่าน้ำมันเบนซินอาจถูกลงได้ในอนาคต

แต่การประกาศสงครามระหว่างรัสเซียและยูเครน ทำให้ต้นทุนราคาน้ำมันแพงขึ้นไปอีก ทำให้กองทุนจ่ายเงินชดเชยจนเงินกองทุนถึงกับหมดลง และต้องกู้มาเสริมสภาพคล่องกันแล้ว ประเด็นนี้เปิดเผยให้เห็นถึงความเสี่ยงที่ในอนาคตการอุดหนุนจะทำต่อไปไม่ได้หรือทำได้อย่างไม่มีประสิทธิภาพ และเป็นผลให้ต้นทุนพลังงานเพิ่มสูงขึ้นไปอีก เงินเฟ้อเพิ่มสูงขึ้น และกระทบการฟื้นตัวของเศรษฐกิจ 

บทส่งท้าย

บทความนี้ยาวขึ้นมาหน่อย เพราะว่าเส้นทางของน้ำมันที่กว่าจะมาถึงเรา ๆ ท่าน ๆ นั้นมีปัจจัยมากมาย ในฐานะนักลงทุนหรือเทรเดอร์เก็งกำไร การทราบถึงสาเหตุของน้ำมันขึ้ราคาจากปัจจัยพื้นฐานดังกล่าวข้างต้นจะช่วยให้คุณวางแผนการเทรดและการลงทุนในสินทรัพย์โภคภัณฑ์อย่างน้ำมันได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น