ธุรกิจจะไปรอด ต้องวาง Business Model Canvas ให้ขาด

Business Model Canvas เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้ธุรกิจกำหนดรูปแบบธุรกิจของตนได้ ประกอบด้วยเก้าองค์ประกอบ ได้แก่ กลุ่มลูกค้า คุณค่า ช่องทาง ความสัมพันธ์กับลูกค้า สายธารรายได้ ทรัพยากรหลัก กิจกรรมหลัก พันธมิตรหลัก และโครงสร้างต้นทุน Business Model Canvas ช่วยให้ธุรกิจจำนวนมากอยู่รอดและเติบโตได้แม้ในภาวะเศรษฐกิจปัจจุบัน ในบล็อกโพสต์นี้ เราจะสำรวจว่า Business Model Canvas ช่วยให้ธุรกิจผ่านพ้นช่วงเวลาที่ยากลำบากได้อย่างไร นอกจากนี้ เรายังให้คำแนะนำเกี่ยวกับวิธีใช้เครื่องมือให้เต็มศักยภาพอีกด้วย

Business Model Canvas คืออะไร

Business Model Canvas (BMC) คือเทมเพลตการจัดการเชิงกลยุทธ์และการเริ่มต้นแบบลีนสำหรับการพัฒนาโมเดลธุรกิจใหม่หรือจัดทำเอกสารที่มีอยู่ เป็นแผนภูมิภาพที่มีองค์ประกอบที่อธิบายถึงคุณค่า โครงสร้างพื้นฐาน ลูกค้า และการเงินของบริษัทหรือผลิตภัณฑ์ ช่วยบริษัทต่างๆ ในการจัดแนวกิจกรรมโดยแสดงตัวอย่างการแลกเปลี่ยนที่อาจเกิดขึ้นBusiness Model Canvas กับ Business Plan ต่างกันอย่างไรบ้าง

คุณอาจเคยได้ยินคำว่า Business Plan แต่หากยังไม่แน่ใจว่า มีความหมายว่าอย่างไร แตกต่างจาก Business Model Canvas ที่เรากล่าวถึงในตอนนี้อย่างไร ในย่อหน้านี้เราจะมาเปรียบเทียบว่าทั้งสองมีความเหมือนหรือต่างกันในแง่ใดบ้าง แล้วในการวางแผนทำธุรกิจ คุณควรมองอย่างไร ให้น้ำหนักไปที่แผนใดมากกว่ากัน

จะเห็นได้อย่างชัดเจนว่า เมื่อกล่าวถึง BMC สิ่งนี้จะให้น้ำหนักไปที่ภาพรวมของ Input มากกว่ากัน ให้ความสนใจว่า เราจะจัดหาทรัพยากร ช่องทางการตลาด พาร์ทเนอร์การค้า และแหล่งรายได้มาจากทางไหน ในทางกลับกัน หากเป็น Business Plan จะให้น้ำหนักไปที่สิ่งที่เรียกว่า Output มากกว่า ว่าธุรกิจควรทำอย่างไร ถึงจะรวบรวมรายได้ให้ได้มากที่สุดตามแผนเป้าหมายที่ได้กำหนดไว้

Business Model Canvas นี้ เสมือนผืนผ้าใบทางความคิดที่เป็นภาษาแปลของความคิดหรือไอเดียทางธุรกิจของคุณและทีม เมื่อทีมได้เห็นข้อมูลทั้งหมดที่เหมือน ๆ กัน จะช่วยให้การพิจารณาประเด็นถัดไปเป็นไปได้อย่างราบรื่น ด้วยการคิดจากพื้นฐานข้อมูลชุดเดียวกัน

9 องค์ประกอบใน Business Model Canvas

ในการเขียน BMC เราจะใช้เพียงกระดาษ 1 แผ่น ไม่ว่าจะเป็น A5 หรือ A3 ก็ต้องรวบรวมความคิดทั้ง 9 องค์ประกอบของ Business Model Canvas ไว้ให้ได้ และนี่เอง บางครั้งจึงเป็นที่มาของชื่อเรียกว่า “Lean Business Model Canvas” ที่หมายถึงความเรียบง่าย ซิมเปิ้ลของ BMC

ภาพ: โครงร่างของแผน Business Model Canvas

1. Customer Segment (กลุ่มลูกค้า)

การระบุและแบ่งส่วนตลาดเป้าหมายมีความสำคัญต่อธุรกิจใดๆ Business Model Canvas ช่วยให้คุณระบุได้ว่าลูกค้าคือใครและมีความต้องการอะไรบ้าง

2. Value Propositions

คุณเสนอคุณค่าอะไรให้กับตลาดเป้าหมาย คุณค่าที่นำเสนอต้องดึงดูดใจมากพอที่จะทำให้ลูกค้าซื้อจากคุณมากกว่าคู่แข่ง

3. Channels (ช่องทาง)

คุณจะเข้าถึงตลาดเป้าหมายได้อย่างไร คุณต้องพิจารณาทั้งช่องทางออนไลน์และออฟไลน์ที่เหมาะสมกับสินค้าและบริการ และกลุ่มเป้าหมาย

4. Customer Relationship (ความสัมพันธ์กับลูกค้า)

คุณต้องการมีความสัมพันธ์แบบไหนกับลูกค้า คุณต้องการสร้างความสัมพันธ์ระยะยาวหรือเพียงแค่ขายครั้งเดียว คุณอยากให้ลูกค้าสื่อสารกับธุรกิจผ่านช่องทางไหนบ้าง อย่างไร

5. Revenue Streams (เส้นทางรายได้)

คุณจะสร้างรายได้จากตลาดเป้าหมายอย่างไร พิจารณาทั้งกลยุทธ์ด้านราคาและวิธีที่คุณจะส่งมอบผลิตภัณฑ์หรือบริการ

6. Key Resource (ทรัพยากรหลัก)

คุณต้องการทรัพยากรใดเพื่อเข้าถึงตลาดเป้าหมายและนำเสนอคุณค่า สิ่งเหล่านี้อาจรวมถึงทรัพยากรทางการเงิน ทรัพยากรบุคคล หรือทรัพยากรทางกายภาพ

7. Key Activities (กิจกรรมหลัก)

กิจกรรมใดที่จำเป็นในการเข้าถึงตลาดเป้าหมายและนำเสนอคุณค่า สิ่งเหล่านี้อาจรวมถึงกิจกรรมทางการตลาด การวิจัยและพัฒนา หรือการผลิต

8. Key Partner (พันธมิตรหลัก)

พันธมิตรคือใคร สิ่งเหล่านี้อาจเป็นซัพพลายเออร์ ผู้จัดจำหน่าย หรือพันธมิตรเชิงกลยุทธ์อื่น ๆ ที่ช่วยคุณส่งมอบคุณค่าสู่ตลาดเป้าหมาย

9. Cost Structure (โครงสร้างต้นทุน)

คุณต้องเสียค่าใช้จ่ายเท่าใดในการสร้างและส่งมอบคุณค่าเหล่านั้นให้กับตลาดเป้าหมาย ซึ่งรวมถึงต้นทุนคงที่และต้นทุนผันแปร

อย่างไรก็ตาม ตัว BMC เองก็มีข้อจำกัดในแง่หนึ่งคือ ไม่ได้ให้ข้อมูลเชิงสถิติ สิ่งที่ได้จาก 9 องค์ประกอบใน BMC คือข้อมูลตามสภาพจริง ที่อาจตรงหรือไม่ตรงกับสภาพจริงก็ได้ เพราะขึ้นอยู่กับมุมคิดของผู้เขียนข้อความ ถึงกระนั้น การระดมสมองระหว่างทีมต่อปัญหาหนึ่ง ๆ ก็จะช่วยให้เราได้เห็นสภาพจริงของธุรกิจที่จะนำไปสู่การปรับปรุงหรือออกแบบที่มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

วาง Business Model Canvas ด้วยตนเอง

Business Model Canvas เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้บริษัทอยู่รอดได้ ช่วยให้บริษัทมีกลยุทธ์ที่ชัดเจนและยังช่วยในการติดตามความคืบหน้าอีกด้วย Business Model Canvas สามารถช่วยให้บริษัทได้รับเงินทุนจากนักลงทุน และยังสามารถช่วยลดความเสี่ยงได้อีกด้วย Business Model Canvas เป็นเครื่องมือที่สามารถช่วยให้บริษัทมีประสิทธิภาพมากขึ้น และยังสามารถช่วยปรับปรุงการสื่อสารภายในบริษัทได้อีกด้วย

คุณไม่จำเป็นต้องไปเรียนบริหารธุรกิจหรือเทคคอร์สผู้ประกอบการใด ๆ ทั้งนั้นก่อนจะเริ่มวางแผนการใน Business Model Canvas เพราะไม่มีใครรู้ดีไปกว่าคุณ ซึ่งเป็นผู้ประกอบการ เพียงมีคำถาม 5W1H นี้ไว้ในใจในตอนเขียนทั้ง 9 องค์ประกอบนั้นก็พอ

คุณต้องตอบคำถามว่าใคร (Who) ทำอะไร (What) ที่ไหน (Where) กับใคร (Whome) เมื่อไร (When) และ อย่างไร (How) พยายามระบุให้ครอบคลุมและจำเพาะเจาะจงมากที่สุดก่อน ไม่มีถูกไม่มีผิด จากนั้นทิ้งเวลาไว้ค่อยกับมาทบทวนอีกครั้งกับทีมวางแผนว่าสิ่งเหล่านี้จะสามารถขับเคลื่อนธุรกิจไปได้หรือไม่ อย่างไร

เมื่อผู้ประกอบการได้ระบุองค์ประกอบหลักเหล่านี้แล้ว จึงสามารถเริ่มรายละเอียดเพิ่มเติมในแต่ละส่วนได้ เช่น ภายใต้กลุ่มลูกค้าหนึ่ง ๆ เขาอาจระบุกลุ่มตลาดต่าง ๆ ที่สามารถกำหนดเป้าหมายได้ เช่น ธุรกิจขนาดเล็กหรือบุคคลที่แสวงหารายได้ ภายใต้การนำเสนอคุณค่า เขาอาจให้รายละเอียดคุณลักษณะเฉพาะและประโยชน์ของผลิตภัณฑ์หรือบริการ และภายใต้ช่องทางการสื่อสารก็อาจระบุกลวิธีทางการตลาดเฉพาะที่เข้ากับกลุ่มเป้าหมายดังกล่าว

หรือแม้แต่ตอนนี้ ที่ธุรกิจกำลังดำเนินไปอยู่ คุณก็สามารถทบทวนสภาพของธุรกิจตนเองได้ด้วยการเขียน Business Model Canvas ขึ้น เพื่อสำรวจจุดที่ควรปรับปรุงเพื่อนำธุรกิจไปสู่ความมีศักยภาพในการแข่งขัน ในระหว่างนี้ คุณอาจเห็นข้อติดขันในแง่ของการสื่อสารกับลูกค้าหรือพาร์ทเนอร์ ก็จะได้มีข้อมูลที่เป็นตัวเลขหรือกรอบความคิดออกมา แล้วนำไปต่อยอดในการจัดการอื่น ๆ ต่อไป